Międzyplony są coraz bardziej popularne wśród rolników i w ostatnich latach stały się stałym elementem w płodozmianie. Odgrywają kluczową rolę w zintegrowanej produkcji i glebochronnej uprawie roli. Swoje powodzenie zawdzięczają wielu zaletom środowiskowym wynikającym z ich uprawy oraz dopłatom UE z tytułu praktyk rolniczych korzystnych dla klimatu i środowiska (tzw. płatność za zazielenienie), płatności ONW lub dotacji w ramach działania rolno-środowiskowo-klimatycznego PROW.

Charakterystyka międzyplonów

Międzyplony (poplony) wysiewa się między dwoma roślinami uprawianymi w plonie głównym. Wykorzystuje się je na zielonkę, przyoruje jako zielony nawóz lub pozostawia na polu w formie mulczu. Dobór gatunków do wysiewu w międzyplonach jest uzależniony od ich przeznaczenia, terminu zbioru rośliny przedplonowej i wysiewu następczej, gatunków upraw oraz warunków glebowych panujących na polu.

Wyróżniamy trzy rodzaje międzyplonów:

- międzyplony ozime – wysiewane po zbiorze plonu głównego, od dnia 1 lipca do dnia 1 października, a użytkowane wiosną następnego roku, najwcześniej od 15 lutego. W tej grupie najczęściej wysiewane są: rzepak ozimy, rzepik ozimy, żyto, mieszanki wyki ozimej z żytem lub trawami;

- międzyplony ścierniskowe – wysiewane są po zbiorze plonu głównego, od dnia 1 lipca do dnia 20 sierpnia danego roku, a utrzymane na polu co najmniej do dnia 15 października lub przez co najmniej 8 tygodni od dnia wysiewu. Dobór roślin do wysiewu w tych międzyplonach jest uzależniony od terminu zbioru plonu głównego. Im później zbierany jest plon główny, tym szybszym tempem wzrostu powinna odznaczać się roślina międzyplonowa. W poplonach ścierniskowych najczęściej, zwłaszcza na glebach lżejszych, wysiewane są: gorczyca biała i facelia błękitna, charakteryzujące się bardzo szybkim przyrostem biomasy. Po plonach głównych zbieranych wcześnie można wprowadzić rośliny strączkowe i słonecznik. Wartościowymi roślinami są również seradela, rzepa ścierniskowa, rzodkiew oleista i gryka. W poplonach ścierniskowych można wysiewać rośliny w siewie czystym lub w mieszankach, takich jak np.: łubin żółty + seradela; wyka ozima + łubin żółty; seradela + facelia; wyka jara + bobik + słonecznik; groch pastewny + słonecznik; groch pastewny + łubin wąskolistny;

- wsiewki międzyplonowe to rośliny, które wiosną wysiewamy wraz z rośliną uprawianą w plonie głównym lub wsiewamy w oziminę, a użytkujemy po zbiorze plonu głównego. Wsiewkami mogą być koniczyny, trawy (życica trwała, wielokwiatowa, westerwoldzka, kupkówka pospolita, rajgras wyniosły i stokłosa bezostna), seradela lub mieszanki tych roślin.

Z uwagi na znaczne podwyżki cen przemysłowych środków produkcji, funkcja nawozowa i fitosanitarna międzyplonów staje się dla wielu rolników ważnym powodem do uprawy tych roślin.

Źródło składników pokarmowych

Dzięki dużej zasobności w składniki mineralne międzyplony uznawane są za doskonały nawóz organiczny.
Wartość nawozowa międzyplonów uzależniona jest od:

• warunków termiczno-opadowych,
• gatunku lub gatunków mieszanki poplonowej,
• wytworzonej przez nią biomasy
• długości utrzymywania miedzyplonu na polu.

W biomasie międzyplonów znajduje się wiele cennych makro- i mikroelementów, niezbędnych do życia roślin. Średnią zasobność w składniki mineralne wybranych roślin międzyplonowych przedstawiono w tabeli 1. Pierwiastki te są dostępne dla roślin następczych po rozłożeniu się biomasy roślinnej.

Tabela 1. Zawartość makro- i mikroelementów w międzyplonach (Kwiatkowski i in. 2019)

 

Bardzo cennym międzyplonem są rośliny bobowate, które dzięki współżyciu w symbiozie z bakteriami brodawkowymi, kumulują duże ilości azotu. Zawartość najważniejszych makroelementów w wsiewkach z roślin bobowatych lub ich mieszankach z trawami przedstawiono w tabeli 2. Uprawiane jako wsiewki (koniczyna czerwona i biała) lub poplon ścierniskowy (łubiny, seradela, bobik, wyka siewna), w zależności od gatunku pozostawiają w glebie od 50 do 140 kg N na 1 ha. Ilości te odpowiadają od 8 do 25 t obornika na ha.

Gorczyca biała koszona w fazie kwitnienia kumuluje około 100 kg azotu, 150 kg potasu oraz 18 kg fosforu. Przyorana na zielony nawóz może zastąpić około 20 ton obornika. Wprowadzone do gleby 10 ton na ha biomasy gorczycy białej może być źródłem: 80-100 kg/ha N, 40-50 kg/ha P₂O₅, 115-150 kg/ha K₂O. Nawet jeżeli międzyplony nie są przyorane, tylko zebrane na zielonkę, to resztki pożniwne, które zostają na polu, również wzbogacają glebę w składniki organiczne.

Biomasa międzyplonów wprowadzona do gleby zwiększając ilość próchnicy, korzystnie wpływa na strukturę i stosunki wodno-powietrzne gleby. Ponadto obecność próchnicy w glebie przyczynia się do wzrostu liczby mikroorganizmów glebowych i zwiększenia aktywności enzymatycznej roli, co jest bardzo ważne w utrzymaniu gleby w dobrej kulturze.

Tabela 2. Zawartość makroelementów w wsiewkach poplonowych (g/kg) (Płaza i in. 2009)

 

Literatura:
1. Jaskulska I., Gałęzewski L. 2009. Aktualna rola międzyplonów w produkcji roślinnej i środowisku. Fragm. Agron. 26(3), 48–57.
2. Kwiatkowski C.A., Harasim E., Haliniarz M., Gawęda D., Misztal-Majewska B., Chojnacka S. 2019. Chemical composition of stubble crop biomass depending on a crop plant species and tillage system. J. Elem., 24(4), 1371-1381.
3. Płaza A., Ceglarek F., Gąsiorowska B., Królikowska M.A. 2009. Plonowanie i skład chemiczny wsiewek międzyplonowych. Fragm. Agron. 26(1), 93-99.