Zrównoważone nawożenie roślin polega na dostarczaniu roślinie odpowiedniej ilości składników pokarmowych, zarówno makro jak i mikroelementów. Składniki te są niezbędne dla ich właściwego wzrostu i rozwoju niezależnie od ilości jaka jest pobierana przez rośliny. Ile i jakich składników pokarmowych trzeba dostarczyć roślinom dowiemy się wykonując analizę chemiczną gleby.

Rośliny w swoim składzie mogą zawierać wszystkie 92 naturalne pierwiastki, ale do prawidłowego wzrostu potrzebują tylko 16, z czego 13 to pierwiastki niezbędne. Węgiel, wodór i tlen pochodzą z dwutlenku węgla i wody. Pozostałe: N, P, K, S, Ca, Mg, B, Cl, Cu, Fe, Mn, Mo i Zn pochodzą najczęściej z gleby, gdzie występują w formie soli nieorganicznych. Od 94 do 99,5% świeżej masy roślinnej składa się z C, H, i O pozostałe 0,5 - 6,0% stanowią pozostałe składniki odżywcze. Z 13 składników niezbędnych aż siedem stanowią mikroelementy.
Mikroelementy są to składniki pokarmowe pobierane przez rośliny w znacznie mniejszych ilościach w porównaniu z makroelementami (N, P, K, Ca, Mg). Mikroelementy są jednak niezbędne dla prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin i nie mogą być zastąpione przez inne pierwiastki. Za niezbędne mikroelementy uznaje się mangan (Mn), żelazo (Fe), miedź (Cu), cynk (Zn), bor (B), molibden (Mo) i nikiel (Ni).

Główne funkcje mikroelementów w roślinach

Podstawową rolą makroelementów są funkcje budulcowe, natomiast mikroelementy w głównej mierze uczestniczą w procesach enzymatycznych, regulacyjnych. Mikroelementy jako składniki lub aktywatory enzymów uczestniczą w wielu reakcjach metabolicznych oraz spełniają bardzo ważne funkcje fizjologiczne w roślinach, m. in. decydujące o efektywnym wykorzystaniu azotu, fosforu i innych składników pokarmowych, przez co wpływają na wielkość i jakość plonu roślin. Dobre zaopatrzenie roślin w mikroskładniki stymuluje wydajność procesów fotosyntezy, kontrolę gospodarki azotowej roślin oraz zwiększenie odporności roślin na patogeny. W tabeli 1 przedstawiono najważniejsze funkcje pełnione przez mikroelementy w roślinach.

Tab.1. Podstawowe funkcje mikroelementów w roślinach (źródło: Kocoń 2013).

 

Nawożenie mikroelementami

Zapotrzebowanie na mikroelementy jest największe na glebach jałowych, na glebach o wysokim pH w wodzie, pow. 7,2, w warunkach intensywnego rolnictwa (wysokiego plonowania roślin) oraz tam gdzie zaniechano aplikacji nawozów naturalnych i organicznych. Na glebach o uregulowanym odczynie, przy optymalnym odżywieniu roślin makroskładnikami niedobór mikroelementów może stać się czynnikiem ograniczającym plon. W tabeli 2 przedstawiono wrażliwość roślin na deficyt wybranych mikroelementów.

Tab.2. Wrażliwość roślin na niedobory mikroelementów (źródło: Jadczyszyn i in. 2008).

+ średnia wrażliwość, ++ duża wrażliwość

 

O potrzebie stosowania nawozów mikroelementowych decyduje zasobność gleby oraz wrażliwość uprawianych gatunków roślin. Najczęściej w glebach stwierdza się deficyty B, Zn, i Cu w mniejszym stopniu dotyczą one Fe i Mn. Na glebach o wysokiej zawartości mikroelementów nawożenie nimi jest zbędne, w warunkach średniej zasobności zaleca się nawożenie dolistnie roślin o dużej wrażliwości na niedobór danego składnika. Nawozy mikroelementowe należy stosować zgodnie z zaleceniami producenta. Przy niskiej zawartości w glebie wskazane jest nawożenie doglebowe dawkami mikroelementów podanymi w tabeli 3 oraz nawożenie dolistnie.

Tab.3. Zalecane dawki doglebowe nawozów mikroelementowych (źródło: Jadczyszyn i in. 2008).

 

Nawozy mikroelementowe - mikronawozy

Mikronawozy będące solami technicznymi względnie chalatami mikroelementowymi znajdują się w obrocie handlowym jako mikronawozy pojedyncze lub mieszaniny, w formie stałej lub płynnej. Sole techniczne zawierające mikroelementy można stosować doglebowo i dolistnie. Przykładowe nawozy zawierające mikroelementy w postaci soli technicznych: boraks 11,0% B, kwas borowy 17,5% B, siarczan miedziowy 25,0% Cu, siarczan manganawy 22,0% Mn, chlorek manganawy 27,0% Mn, molibdenian amonowy 54,0% Mo, molibdenian sodowy 52,0% Mo, siarczan cynku 22,0% Zn, siarczan żelazawy 24,0% Fe.

Mikronawozy chelatowe stosuje się również doglebowo lub dolistnie. Mikroelementy z tych nawozów w glebie uwalniane są powoli, co zapobiega ich wymywaniu oraz uwstecznianiu. Wyjątek stanowi bor, który jest łatwo wymywany, więc wymaga regularnego nawożenia, a nie na zapas. Nawozy te produkowane są z syntetycznych chelatów oraz substancji naturalnych. W obrocie znajduje się szeroki asortyment mikronawozów chelatowych, zarówno pojedynczych jak wchodzących w skład nawozów wieloskładnikowych.

Nawozy mineralne azotowe lub wieloskładnikowe również są wzbogacane w mikroelementy. Dostarczanie w ten sposób pierwiastków jest bardzo dobrą formą nawożenia ze względu na oszczędność czasu oraz gwarancję równomiernego rozsiania nawozu. Do takich nawozów należ np. Salmag z borem® (B - 0,2%), Saletrzak 27 standard z borem (B - 0,2%), POLIFOSKA® PETROPLON (B - 0,1%), POLIFOSKA® TYTAN (żelazo 0,5% i cynk 0,05%), POLIFOSKA® START (0,15% B, 0,5% Fe i 0,02 Zn), Amofoska® 5-10-25 z borem (B - 0,1%).

Dlatego przy aplikacji doglebowej należy uwzględnić jej zasobność, a przy aplikacji dolistnej koniecznie trzeba przestrzegać instrukcji stosowania. Jest to niezwykle istotne, gdyż nadmiar jak i niedobór składników pokarmowych może prowadzić do zaburzenia wielu procesów fizjologicznych.

Literatura:
1. Kocoń A. Potrzeby nawożenia mikroelementami. SiR IUNG-PIB 2013, zeszyt 34(8).
2. Jadczyszyn T., Kowalczyk J., Lipiński W. Nawożenie mineralne na gruntach ornych i użytkach zielonych. Instrukcja upowszechnieniowa nr 151, Puławy 2008.
3. Nurzyński J. Nawożenie roślin ogrodniczych. Lublin 2003.