Planując siew jęczmienia ozimego warto odpowiednio wszystko zaplanować. Gatunek ten jest wymagający względem stanowiska, a także terminu siewu. Kluczowym w uprawie jest odpowiednia agrotechnika jesienna uwzględniająca zbilansowane nawożenie roślin i ochronę plantacji.

Odpowiednie stanowisko – klucz do sukcesu

Jęczmień wymaga stanowisk w dobrej kulturze rolnej. Gatunku tego nie należy uprawiać na stanowiskach zwięzłych, zlewnych, a także na glebach lekkich. Ponadto zboże wymaga uregulowanego odczynu gleby, jest bardzo wrażliwe na nadmiar wolnych jonów glinu i manganu. Przy pH gleby poniżej 6,0 jego uprawa staje się problematyczna. Natomiast przy jeszcze niższym odczynie gleby nie warto uprawiać tego gatunku.

Jęczmień ozimy najczęściej uprawiany jest po zbożach, tj. pszenica ozima czy pszenżyto, ponieważ w praktyce lepsze przedplony, tj. rzepak ozimy, burak cukrowy, bobowate „zarezerwowane” są pod uprawę pszenicy. Taki rozwiązanie jest prawidłowe, ponieważ gatunek ten wykazuje niższą negatywną reakcję na przedplon zbożowy, niż np. pszenica. Nie należy jednak uprawiać jęczmienia po sobie, lub po jęczmieniu jarym, a także po życie, ponieważ takie działanie sprzyja rozwojowi chorób podstawy źdźbła.

Staranna uprawa roli

Przygotowując glebę pod zasiewy należy zadbać o staranne jej doprawienie, które decyduje o równomierności wschodów roślin i ich początkowym wzroście. Najlepiej gdy siew odbywa się w glebę odleżałą przez okres 2-3 tygodni. W ten sposób unikamy osiadania gleby po wschodach roślin, co może prowadzić do odsłaniania węzła krzewienia, które obniża mrozoodporność roślin. 

Problematyczny termin siewu

Określenie optymalnego terminu siewu dla jęczmienia ozimego jest zagadnieniem trudnym, ponieważ w każdym sezonie oznacza on coś innego. Dla jęczmienia suma temperatur efektywnych, która potrzebna jest do prawidłowego rozwoju jesienią wynosi 400-450°C, co stanowi 40-60 dni jesiennej wegetacji. Co to oznacza w praktyce? Nic innego, jak to, że w przeciętnych warunkach pogodowych, w północnych i wschodnich regionach Polski jęczmień należy wysiewać wcześniej, tj. do 15 września, natomiast w Polsce południowo-zachodniej i zachodniej, gdzie uprawia się ok. 90% areału tego gatunku, w II dekadzie września. Oczywiście są to terminy umowne, które często ze względu na warunki pogodowe ulegają wydłużeniu. Na Opolszczyźnie jęczmień ozimy często wysiewany jest w III dekadzie września, co umożliwia poprawne wykonanie uprawy przedsiewnej. Ponadto w ten sposób unika się nadmiernego wybujania roślin przed zimą.

Hybrydy, trochę inaczej

Odmiany mieszańcowe (hybrydowe) jęczmienia z uwagi na szybszy rozwój systemu korzeniowego w porównaniu do odmian populacyjnych i szybsze krzewienie przy krótszej wegetacji jesiennej, można wysiewać nieco później. Optymalnym terminem siewu odmian hybrydowych jest 16-20 września w rejonach Polski wschodniej i 20-25 września w Polsce zachodniej. W warunkach ciepłej jesieni terminy te można jeszcze nieco opóźnić, do max 5 października. Niemniej siew jęczmienia ozimego nie może być zbyt późny. Jęczmień w okres spoczynku zimowego powinien wejść w fazie koniec krzewienia. Zbyt późny siew jest więc ryzykowny… Jeśli zima przyjdzie wcześnie, taki termin siewy może spowodować konieczność przeorania plantacji.

Optymalna ilość wysiewu dla poszczególnych stanowisk jest podstawowym parametrem dla uzyskania wysokiego i dobrego jakościowo plonu, w danych warunkach uprawy.
W tabeli 1 i 2 przedstawiono zalecaną obsadę roślin w zależności od terminu siewu i warunków glebowych.

Tab.1. Norma wysiewu odmian ozimego jęczmienia populacyjnego w zależności od terminu siewu.

* zalecana ilość kiełkujących ziaren na 1 m2 w terminie bardzo opóźnionym
Źródło: Piechota T, Kowalski M. 2014 – modyfikacja

Tab.2. Norma wysiewu odmian ozimego jęczmienia hybrydowego w zależności od terminu siewu.

* wyższe normy wysiewu należy stosować we wschodniej Polsce; siewy należy zakończyć w tych regionach do 30.09
Źródło: Syngenta

 

Obliczanie normy wysiewu jęczmienia ozimego

Można skorzystać z bardzo prostego wzoru uwzględniającego: liczbę wysiewanych ziaren/m2, MTZ i wartość użytkową ziarna (zdolność kiełkowania i czystość ziarna).
IMGR#3#70
IMGR#4#70 Ustalenie optymalnej ilości wysiewu to podstawa. Absolutnie nie należy zbytnio zagęszczać łanu, ponieważ w takich warunkach roślina uprawna konkuruje pomiędzy sobą o wodę, światło i składniki pokarmowe Wybierając odmianę do siewu warto zapoznać się z jej charakterystyką i uważnie przeczytać zalecenia hodowcy, ponieważ odmiany bardzo się różnią.

Zadbać o NPK i Mg już jesienią…

Pełne nawożenie fosforowo-potasowe najlepiej zastosować przedsiewnie jesienią, ponieważ pierwiastki te mają duży wpływ na tworzenie w okresie jesiennym silnego i dobrze rozbudowanego systemu korzeniowego. Dawki nawozów powinny być dobrane w oparciu o wyniki zasobności gleby w składniki pokarmowe oraz wielkość spodziewanych plonów. Na glebach bardzo zasobnych w fosfor i potas można zrezygnować z nawożenia tymi składnikami (w roku uprawy), bądź zastosować niższą o 25-30% dawkę nawozu w stosunku do potrzeb. Natomiast jeśli np. w glebie jest niska zasobność w fosfor, poniżej 12 mg P2O5 na 100 g gleby, koniecznie należy zastosować pełną dawkę przedsiewną fosforu. Podobnie należy postąpić w przypadku potasu czy magnezu. Jeśli gleby wykazują niską zasobność w przyswajalne formy fosforu, potasu, magnezu, warto zwiększyć dawkę przedsiewną o 20-30% w stosunku do potrzeb roślin.

Do przedsiewnego nawożenia roślin można wykorzystywać nawozy oparte na jednym składniku, jak Super Fos Dar 40 -superfosfat wzbogacony, sól potasowa. Niemniej doskonałe efekty można uzyskać również stosując nawozy wieloskładnikowe, zawierające obok fosforu i potasu, także azot, magnez, wapń oraz siarkę. Zróżnicowana zawartość poszczególnych pierwiastków w składzie nawozu pozwala na odpowiednie dobranie produktu do potrzeb praktycznie każdego gospodarstwa. 

Do nawożenia można wykorzystać np. POLIFOSKA® 5, POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® PLUS, POLIFOSKA®TYTAN, Amofoska® 4-12-20, Amofoska® 4-10-28 Amofoska® 4-12-12, Amofoska® 4-16-18, Amofoska® 4-10-25 z borem, czy też nowy produkt Holist® agro PK 15-30.

Jaki azot jesienią?

Uprawa jęczmienia po dobrych przedplonach na stanowiskach żyznych nie wymaga jesiennego stosowania azotu. Natomiast, gdy jęczmień uprawiamy np. po zbożach warto jesienią zastosować 20-40 kg N/ha w nawożeniu przedsiewnym. Do nawożenia należy wykorzystywać formę amonową, zawartą m.in. w nawozach wieloskładnikowych typu Polifoska®, Amofoska®, Polidap® lub amidową (Mocznik.pl®, PULGRAN®, PULREA®). W mniejszym stopniu należy wykorzystywać nawozy zawierające formę azotanową azotu, ponieważ obniża ona mrozoodporność roślin. Na stanowiskach o wysokim odczynie można wykorzystać również Siarczan amonu AS 21. Zastosowanie tego nawozu obniża pH gleby w wierzchniej warstwie, przez co zwiększa się dostępność mikroskładników, m.in. manganu, który wspiera krzewienie roślin i wpływa na ich mrozoodporność.

Mikroskładniki, koniecznie już jesienią

Mikropierwiastki poprawiają zdrowotność roślin, przez co nie powinno ich zabraknąć w jesiennym nawożeniu. Obok wspomnianego powyżej manganu, jesienią warto zastosować miedź, cynk oraz bor.
O powodzeniu w uprawie jęczmienia ozimego decydują także jesienne zabiegi ochrony roślin. Jęczmień ozimy należy bezwzględnie odchwaścić jesienią. Ponadto należy prowadzić monitoring pojawu mszyc, wektorów chorób wirusowych, a także monitoring stanu fitosanitarnego plantacji. Szczególne zagrożenie stanowią mączniak prawdziwy zbóż i traw oraz plamistość siatkowa.

Źródło:
1. Czuba R. i in. 1996. Nawożenie mineralne roślin uprawnych, Zakłady Chemiczne „Police” SA. 98-99
2. Grzebisz W. 2013. Zboża – wrócić do podstaw. Zboża wysokiej jakości. Agro Serwis. Wydanie 6; 57-61
3. Kościelniak W. Dreczka M. 2009. Nowoczesna uprawa zbóż. Wyd. Apra, Poznań. ss. 238
4. Mazurek J., Grabiński J., Lewandowska B. 1993. Technologia produkcji jęczmienia ozimego na ziarno siewne. Inst. Upow. 42/93 IUNG Puławy. ss. 37
5. Piechota T., Kowalski M. 2014. Wysokie plony z mniejszej obsady roślin. Zboża i prowadzenie łanu. Wyd. top.agrar Polska, Wyd. 1, 24-27.
6. Broszura_pdf