Przytulia czepna uznawana jest za najgroźniejszy chwast dwuliścienny zbóż ozimych i jarych. Z pojedynczej, małej i niepozornej siewki wyrasta osobnik silnie rozgałęziony, o dużej biomasie, na ogół przerastający łan. Silnie konkuruje ze zbożami o wodę, światło i składniki pokarmowe, wyczerpując przy tym glebę z zasobów pokarmowych. Badania wykazały większą konkurencyjność przytulii w porównaniu z pszenicą jarą, ponieważ silniej reagowała (większy przyrost biomasy) na wzrost dawki azotu.
Przytulia łatwo adaptuje się do różnych warunków siedliska
Przytulia czepna jest rośliną jednoroczną, jarą lub ozimą, wschodzącą jesienią i wiosną. Niedobór opadów jesienią może spowodować, że największe nasilenie wschodów przesuwa się na okres wiosenny. Kiełkuje w szerokim zakresie temperatur – od 1-5°C do 20°C. Pomimo, że odznacza się dużą plastycznością w adaptacji do różnych siedlisk, preferuje stanowiska wilgotne, bogate w składniki pokarmowe. Zaliczana jest do gatunków azotolubnych, jakkolwiek badania wykazały, że najlepiej rośnie przy jednoczesnym zaopatrzeniu w azot i fosfor. Rzadziej spotyka się ją na glebach lekkich, ubogich w składniki pokarmowe. Nie ma dużych wymagań co do odczynu gleby – dobrze rośnie w dość szerokim zakresie pH, tj. 5,5-8. Rośliny przytulii należą do najbardziej wytrzymałych na trudne warunki zimowe gatunków chwastów jakie występują w zbożach ozimych. Wykazano, że tolerują ujemne temperatury, sięgające nawet -17°C.
Przytulii potrafi silnie oplatać rośliny, co może przyczyniać się do wylegania łanu
Budowa i rozprzestrzenianie się przytulii czepnej
Cechą charakterystyczną przytulii jest dorastająca do 120-150 cm wysokości, kwadratowa w przekroju łodyga, na powierzchni której znajdują się haczykowato zgięte, skierowane w dół włoski. Występują one również na wierzchniej stronie blaszek liściowych, które zebrane są w okółki (po 6-8) w węzłach łodygi. Taka budowa pozwala przytulii przyczepiać się do źdźbła zbóż, silnie go oplatać, zagłuszać wzrost i powodować wyleganie.
Pojedynczy osobnik przytulii wytwarza ok. 300-400 nasion. Rozprzestrzeniają się głównie dzięki haczykowatym włoskom znajdującym się na ich powierzchni, za pomocą których przyczepiają się do sierści zwierząt, odzieży oraz ziarna zbóż. W trakcie omłotu trudno jest więc je oddzielić i wraz z materiałem siewnym trafiają do gleby zasilając bank nasion. Nasiona mogą również przedostawać się do gleby wraz z obornikiem oraz w czasie przejazdu kombajnu wzdłuż dróg śródpolnych. W glebie zachowują żywotność przez okres 2-3 lat (niektóre źródła podają, że 7-8 lat), nie tracą jej także po spożyciu przez zwierzęta.
Szkodliwość przytulii czepnej dla zbóż
W badaniach brytyjskich nad wpływem 12 gatunków chwastów występujących w pszenicy ozimej na obniżenie jej plonowania przytulia zajęła 3 miejsce w rankingu szkodliwości. Straty w plonie na skutek obecności przytulii w łanie zbóż mogą sięgać nawet kilkudziesięciu procent, w zależności od jej liczebności, warunków pogodowych i stosowanej agrotechniki. Oszacowany doświadczalnie próg ekonomicznej szkodliwości dla zbóż wynosi 2-5 szt./m2 (wg niektórych źródeł jest to 0,1-2 szt./m2). Tak niskie wartości progowe powinny skłaniać do uważnej lustracji pól i nie ignorowania pojedynczych egzemplarzy na nich występujących. Szkodliwość przytulii wynika również z faktu, że przyczynia się do wylegania łanu, co może obniżyć plony nawet o 30–60%, utrudnia zbiór oraz zanieczyszcza zebrane ziarno.
Przytulia czepna silnie rozrasta się w łanie zbóż
Zwalczanie przytulii czepnej
W walce z przytulią istotną rolę odgrywają działania prewencyjne, których celem jest ograniczenie rozprzestrzeniania się tego gatunku. Szczególnie ważna jest dbałość o czystość materiału siewnego, co oznacza stosowanie jedynie kwalifikowanych nasion do siewu. Dużo może pomóc zróżnicowany płodozmian oraz stosowanie głębokiej orki w czasie której nasiona zostają umieszczone głęboko, skąd nie mogą skiełkować w kolejnym sezonie i dość szybko obumierają. Oprócz profilaktyki do dyspozycji mamy pokaźny arsenał herbicydów do zabiegów jesiennych i wiosennych.
Zwalczanie przytulii czepnej w zbożach ozimych jesienią
W jesiennym zwalczaniu przytulii sprawdzi się większość herbicydów zalecanych do odchwaszczania zbóż w tym terminie. Mało skuteczne w stosunku do tego chwastu są preparaty jednoskładnikowe zawierające chlorotoluron i difufenikan, natomiast dobre rezultaty dają herbicydy z prosulfokarbem, pendimetaliną i pikolinafenem. Ponadto do dyspozycji mamy cały szereg herbicydów wieloskładnikowych, które przedstawiono w tabeli 1. Stosuje się je głównie po wschodach zbóż, tylko niektóre (zaznaczono w tabeli) nadają się do przedwschodowych aplikacji. Pierwsze zabiegi można wykonać już w fazie szpilkowania stosując np. diflufenikan + pendimetalina, diflufenikan + chlorotoluron + flufenacet, zaś ostatnie przed ustaniem wegetacji.
Tabela 1. Herbicydy do jesiennego zwalczania przytulii czepnej
| Herbicydy dwuskładnikowe | Herbicydy trójskładnikowe | ||
|---|---|---|---|
| diflufenikan | +prosulfokarb* +flufenacet* +chlorotoluron +pendimetalina +florasulam +aklonifen | diflufenikan | +mezosulfuron metylowy +jodosulfuron metylosodowy +flufenacet +metrybuzyna +florasulam +penoksulam +chlorotoluron +flufenacet +flufenacet +florasulam +flufenacet +penoksulam +halauksyfen metylu +prosulfokarb +halauksyfen metylu +flufenacet |
| flufenacet | +pikolinafen | ||
*stosowanie przed i po wschodach zbóż
Zwalczanie przytulii czepnej w zbożach jarych i ozimych wiosną
Chcąc zapewnić odpowiedni poziom zniszczenia przytulii, wiosenne zabiegi należy wykonać gdy rośliny znajdują się w fazie nie starszej niż 2-3 okółki. W zbożach ozimych, jeśli nie usunęliśmy jej przed zimą, mamy jeszcze szansę zrobić to wiosną, stosując herbicydy jak najszybciej po ruszeniu wegetacji. W zbożach jarych, pomimo że nie ma takiego pośpiechu, należy uważać, aby nie przeoczyć tejże fazy rozwojowej.
Do eliminacji młodej przytulii można użyć jednoskładnikowe herbicydy zawierające jodosulfuron metylosodowy lub florasulam oraz liczne herbicydy dwu- i trójskładnikowe. Mieszaniny dikamby z 2,4-D lub MCPA lub tritosulfuronem należy stosować w fazie krzewienia. Do początku strzelania w źdźbło można użyć np. tifensulfuron metylu + metsulfuron metylu, zaś do fazy 2-go kolanka mieszaninę pinoksaden + piroksulam, jodosulfuron metylosodowy + tienkarbazon metylu bądź florasulam + piroksulam. Najdłużej, bo aż do fazy liścia flagowego, można sięgać po np. mieszaniny florasulamu z tritosulfuronem lub tribenuronem metylu, mieszaninę tifensulfuron metylu + fluroksypyr.
Jeśli nie zdążyliśmy zniszczyć młodej przytulii, możemy sięgnąć po „środki do zadań specjalnych”, które skutecznie eliminują ten gatunek w późniejszych fazach rozwojowych. Świetnie nadają się do tego herbicydy zawierające amidosulfuron i fluroksypyr (jako pojedyncze substancje), na które przytulia jest wrażliwa w każdej fazie rozwojowej. Amidosulfuron występujący w mieszaninie z jodosulfuronem metylosodowym jest skuteczny jedynie w niszczeniu młodych roślin (2-3 okółki). Fluroksypyr w mieszaninach z 2,4-D niszczy ten gatunek do fazy 8 okółków, z florasulamem do wysokości 20 cm, zaś z halauksyfenem metylu do 40 cm. Na uwagę zasługują również mieszaniny florasulamu z 2,4-D lub aminopyralidem oraz produkty trójskładnikowe zawierające wszystkie wymienione substancje, które sprawdzą się w eliminacji przytulii do 20 cm wysokości.
Do walki z wyrośniętą przytulią można także użyć halauksyfen metylu, który w zbożach ozimych niszczy osobniki do 80 cm wysokości, zaś w zbożach jarych do 20 cm. Herbicydy z tą substancją występującą samodzielnie lub w mieszaninie z florasulamem można stosować do interwencyjnego zwalczania przytulii. Zabieg taki należy wykonać do końca czerwca, gdy wysokość przytulii nie przekracza 90 cm, a zboża znajdują się w fazie od 2-go kolanka do końca fazy nabrzmiewania pochwy liściowej liścia flagowego. Halauksyfen występuje również w mieszaninie z fluroksypyrem, która skutecznie eliminuje przytulię do 40 cm wysokości.
