Chociaż pszenica jara, zwykle słabiej plonuje niż ozima, to jednak dla wielu z nas gatunek ten ma duże znaczenie. Siejemy ją po bardzo późno schodzących przedplonach, w rejonach w których występują mroźne zimy, a także w przypadku konieczności przesiewów plantacji, które nie przetrwały mrozów. Podejmując decyzję o siewie pszenicy jarej, warto wszystko przemyśleć, ponieważ błędów agrotechnicznych, często nie da się naprawić.

Decyduje przebieg wegetacji wiosennej

Z uwagi na słabo rozwinięty system korzeniowy, pszenica jara jest szczególnie narażona na okresowe niedobory wody w glebie. Rozwój systemu korzeniowego uzależniony jest w od warunków siewu pszenicy, tj. wilgotności i struktury gleby oraz termin siewu. Z tego powodu, brak opadów, zwłaszcza w maju w połączeniu z uprawą na lżejszych stanowiskach, prowadzi do zahamowania wzrostu, zmniejszenia obsady kłosów, a także liczby ziarników w kłosie, co ostatecznie wpływa na spadek plonowania. Tylko staranna z góry zaplanowana agrotechnika roślin może ograniczyć straty.

Błędy agrotechniczne

• dobór stanowiska w zmianowaniu
  Najgorszymi przedplonami dla pszenicy jarej są stanowiska po pszenicy, jęczmieniu, pszenżycie i życie, a wpływ przedplonu jest tym silniejszy im gleba jest słabsza i znajduje się w niższej kulturze. Jest to związane głównie z porażaniem pszenicy chorobami podstawy źdźbła i systemu korzeniowego. W przypadku konieczności uprawy roślin na stanowisku po zbożach, warto wysiewać poplony na przyoranie (facelia, bobowate, gorczyca – gdy w płodozmianie nie uprawiamy rzepaku).
• siew na glebach zaniedbanych
  Niska kultura gleby, nieuregulowany odczyn, może decydować o powodzeniu w uprawie. Pszenica jara jest rośliną wymagającą. Z tego względu należy ją uprawiać na glebach strukturalnych, zasobnych w składniki pokarmowe, o odczynie zbliżonym do obojętnego (pH KCl ok. 6,5) oraz dostatecznie wilgotnych. Ponadto gleba powinna być odpowiednio przygotowana. Należy unikać siewu w zbryloną lub nadmiernie rozpyloną glebę. Nieprawidłowa uprawa roli jest przyczyną nierównomiernych wschodów.
• niewłaściwy dobór odmiany
  Odmiany pszenicy jarej wykazują znaczne zróżnicowanie zarówno cech rolniczych jak i użytkowych, co pozwala na szeroki wybór kreacji. Do siewu warto wybierać odmiany sprawdzone. Odmian takich można szukać na Listach Odmian Zalecanych (LOZ) do uprawy w danym regionie naszego kraju. Odmiany znajdujące się na tych listach cechuje wysoki plon, o dobrych parametrach jakościowych i właściwościach gospodarczych. Powyższe listy dostępne są na stronie www.coboru.pl (aktualne LOZ będą zweryfikowane na początku lutego br.) Ważnym elementem prawidłowej agrotechniki jest wymiana materiału siewnego. Niestety nadal znaczna część gospodarstw zbyt rzadko wymienia materiał siewny, nie korzystając tym samym z postępu hodowlanego. Taka działalność skutkuje gorszymi efektami produkcyjnymi.
• nadmierne zagęszczenie łanu
  Gęstość siewu uzależniona jest od terminu siewu, warunków glebowych, doboru odmiany, intensywności uprawy, poziomu nawożenia (tabela 1). Nie powinno się zwiększać normy wysiewu, ponieważ nadmierne zagęszczenie łanu pogarsza jego przewietrzanie, sprzyja wyleganiu oraz zwiększa podatność roślin na choroby. Nadmierne zagęszczenie to również wzajemne zacienianie się roślin, które powoduje redukcję krzewienia i wydłużenia dolnych międzywęźli, a także zmniejszenie ilości i redukcję liczby kłosków w kłosie. W przypadku opóźnionych siewów normę wysiewu można zwiększyć o 10-15%, nie więcej.

Tabela 1. Zalecana obsada pszenicy jarej w zależności od terminu siewu i warunków glebowych.

Zakładana liczba kłosów/m²:

• warunki glebowe dobre – 500-550 kłosów/m²,
• warunki glebowe słabsze - 450-500 kłosów/m²

Źródło: Piechota T., Kowalski M. 2014 - modyfikacja

Wzór - przelicznik ilość wysiewu szt./m² na ilość wysiewu w kg/ha

Masa 1000 ziaren (MTZ) i zdolność kiełkowania podana jest na świadectwie kwalifikacji. Jeśli wysiewamy własny materiał siewny to zdrowe nie porośnięte ziarno ma zdolność kiełkowania w granicach 90-95%.

• zbyt późny termin siewu
  Opóźnianie terminu siewu powoduje skracanie fazy wzrostu wegetatywnego, a tym samym ukorzeniania i rozkrzewiania się roślin. Ponadto początkowy wzrost roślin odbywa się w wyższych temperaturach i przy dłuższym dniu, co powoduje skrócenie okresu krzewienia, co ogranicza liczbę wytworzonych pędów oraz redukuje liczbę płodnych kłosków.
• źle zbilansowane nawożenie
  Szybki wiosenny rozwój jest możliwy tylko warunkach zapewnienia roślinom odpowiednio zbilansowanego nawożenia. Bilansując nawożenie należy pomnożyć wartość pobrania jednostkowego, przez zakładany plon. Koniecznie należy również oszacować ilość składników pokarmowych dostępnych z gleby (zasobności gleby, stosowanie nawozów naturalnych (gnojowica, obornik), organicznych (słoma, liście buraczane), a także warunków pogodowych, na które niestety nie mamy wpływu.
  
  

Fosfor i potas najlepiej zastosować jesienią, wykorzystując Super FOS DAR 40™ - SUPERFOSFAT WZBOGACONY i sól potasową. Ze względów ekonomicznych często jednak nawożenie tymi składnikami wykonujemy wyłącznie wiosną. Wiosenne nawożenie można wykonać stosując nawozy jednoskładnikowe lecz warto również w nawożeniu uwzględnić nawozy kompleksowe, wzbogacone w siarkę, jak np. AMOFOSKA®4-10-28, AMOFOSKA®4-12-12, AMOFOSKA®4-16-18, AMOFOSKA®4-12-20, POLIFOSKA®5, POLIFOSKA®6, bądź też nowy nawóz w ofercie Grupy Azoty, jakim jest POLIFOSKA® KRZEM. Nawóz ten dzięki wysokiej zawartości potasu (34% potasu (K₂O) rozpuszczalnego w wodzie, w formie soli potasowej) zwiększa odporność roślin na suszę, dzięki obecności siarki oraz krzemu zwiększa tolerancję i odporność roślin na stres, a także wzmacnia naturalną odporność roślin na choroby i szkodniki. Dobrym rozwiązaniem jest również zastosowanie przedsiewne POLIFOSKI® TYTAN, która wpływa na dobre ukorzenianie się roślin. Dzięki obecność mikroskładników, tj. żelazo i cynk wspomaga prawidłowy rozwój i odporność roślin na stres, zwiększając sprawność metabolizmu roślin oraz ich witalność.

Nawożenie azotem najlepiej zastosować w dwóch, bądź trzech dawkach, dostosowując wysokość dawek do ilości uzyskiwanego plonu, uwzględniając zasobność dostępnego azotu z gleby i warunki pogodowe. Z uwagi na to, że wschody roślin odbywają się w warunkach niskich temperatur gleby, koniecznym staje się zastosowanie azotu przedsiewnie. W tym czasie warto część dawki zastosować w formie szybko działającej (azotanowej), która wpłynie na lepszy początkowy rozwój i pobudzi rośliny do krzewienia.

Planowanie wiosennego nawożenia azotem:

• I dawka – przedsiewnie – 40-60 kg N/ha. Nawożenie przedsiewne należy zbilansować tj. uwzględnić azot dostarczony w nawozach wieloskładnikowych, uzupełniając np. Zaksan®, Saletra amonowa 32, PULAN®, Salmag®, Saletrzak 27 standard.

• II dawka na początku strzelania w źdźbło. Jeśli w okresie wiosny jest ciepło i wilgotno, a rośliny mają bardzo dobre warunki do wzrostu i rozwoju wówczas można opóźnić drugą dawkę do fazy 2 kolanka (BBCH 32). Wysokość dawki uzależniona jest od warunków pogodowych i stanowiska. Zakładając  pobranie jednostkowe 25 kg N/ha i plon w wysokości 6 t/ha, całkowita wiosenna dawka wynosi 150 kg N/ha. W warunkach suszy oraz na stanowiskach „z problemami” np. niska zasobność w składniki pokarmowe, w drugiej dawce można zastosować nawet 100 kg N/ha, tym samym zamykając kwestię nawożenia.

• III dawka – polecana na stanowiskach zasobnych w składniki pokarmowe, gdy nie ma zagrożenia suszą. Wówczas stosujemy 30-40 kg N/ha w fazie liścia flagowego.

W II i III dawce z powodzeniem możemy stosować większość nawozów azotowych. Dobre wyniki można uzyskać stosując: Zaksan®, Saletra amonowa 32, PULAN®, Mocznik.pl. PULGRAN®, PULREA®, RSM®.
Jedynie stosując niewielkie ilości azotu (całkowita dawka 60-70 kg N/ha) np. gdy poziom spodziewanego plonu jest niski lub uprawiamy pszenicę po bardzo dobry przedplonie, azot można wysiać jednorazowo w całości przed siewem pszenicy.

Uprawa pszenicy jarej, bywa zawodna…

Pszenica jara to obok ozimej formy tego gatunku, jedno z najcenniejszych zbóż. Niemniej z uwagi niższy potencjał plonowania oraz ryzyko związane z wystąpieniem upałów i suszy uprawa tego gatunku obarczona jest dużym ryzykiem. Błędy agrotechniczne, w połączeniu z niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi to najważniejsze czynniki ograniczające plonowanie roślin.

Literatura:
1.Grabiński J. 2002. Zasady agrotechniki. Zboża jakościowe – poradnik dla producentów. Agroserwis; 70-77.
2.Grabiński J. 2009.Błędy w agrotechnice. Zboża - wszechstronne wykorzystanie. Poradnik dla producentów. Agroserwis; 54-56.
3.Kościelniak W. 2000. Nowoczesna uprawa pszenicy ozimej i jarej. WODR; 13-14
4.Piechota T., Kowalski M. 2014. Wysokie plony z mniejszej obsady roślin. Zboża, ochrona i prowadzenie łanu. Top agrar poradnik eksperta. Wyd. PWR; 24-27.
5.Szczepaniak W. 2014. Poradnik nawożenia roślin rolniczych. Hortpress; 52-57.
6.Szewczuk C. 2013. Dolistne dokarmianie zbóż. Zboża wysokiej jakości, wszechstronne wykorzystanie. Poradnik dla producentów. Agroserwis; 62-65.