Okres pożniwny jest najlepszą porą do pobrania próbek gleby w celu określenia jej odczynu oraz zawartości przyswajalnych makro- i mikroelementów w Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej. Badanie takie przeprowadza się raz na cztery lata. Tylko dysponując aktualnymi wynikami badań dla danego pola można prawidłowo ustalić dawki nawozów.

Rzetelne pobieranie próbek

Aby wyniki badań reprezentowały rzeczywistą sytuację na polu powinny być bardzo starannie pobrane. Dlatego trzeba przestrzegać Instrukcji pobierania próbek glebowych (opracowanej na podstawie PN-R-04031:1997 Analiza chemiczno-rolnicza gleby – Pobieranie próbek):

• próbki pierwotne pobiera się laską glebową z wierzchniej warstwy gleby 0-20 cm, kolejno wykonując czynności:

  - w miejscu pobierania próbki pierwotnej (pojedynczej), rolę świeżo zaoraną przydeptać;
  - pionowo ustawić laskę do powierzchni gleby;
  - wcisnąć laskę do oporu (na wysokość poprzeczki ograniczającej);
  - wykonać pełny obrót i wyjąć laskę;
  - zawartość wgłębienia (zasobnika) przenieść do pojemnika skrobaczki;
  - po pobraniu próbek pojedynczych, całość wymieszać i napełnić kartonik lub woreczek;

• próbka ogólna (uśredniona) powinna ważyć około 0,5 kg;
• aby sporządzić próbkę ogólną należy pobrać do 20 próbek pierwotnych poruszając się po przekątnych pola lub zygzakiem, zaleca się prostopadły kierunek pobierania w stosunku do zabiegów agrotechnicznych (uprawa, nawożenie);
• próbki ogólne powinny być zaznaczone na dokładnie wykonanym szkicu, opatrzone kolejnymi numerami wraz z określeniem powierzchni pola, którą reprezentują. Próbki pobrane z użytków zielonych muszą być oprócz numeru oznakowane X;
• próbkę ogólną należy przygotować oddzielnie dla każdej uprawy;
• powierzchnia użytku przypadająca na próbkę ogólną, przy wyrównanej pod względem glebowym powierzchni i zbliżonym ukształtowaniem terenu, nie może przekroczyć obszaru 4 ha;
• próbka (ogólna uśredniona) powinna reprezentować obszar użytku rolnego o zbliżonych warunkach przyrodniczych (typ, rodzaj i gatunek gleby, ukształtowanie terenu) i agrotechnicznych (przedplon, uprawa, nawożenie);
• na polach tych należy zakreślić zasięg powierzchni uprawianych roślin np. okopowe, zboża, rzepak;
• przed przystąpieniem do pobierania próbek należy sporządzić szkic pól gospodarstwa przeznaczonych do badań;
• próbek nie należy pobierać:
  

  - na obrzeżach pola do 5 m;
  - w miejscach po stogach i kopcach;
  - w rowach, bruzdach, kretowiskach i żwirowiskach;
  - w zagłębieniach i ostrych wzniesieniach terenu (w razie potrzeby z tych miejsc pobrać dodatkowe próbki);

• należy unikać pobierania próbek bezpośrednio po zastosowaniu nawozów mineralnych, po nawożeniu organicznym oraz w okresie nadmiernej suszy lub wilgotnej gleby;
• zwrócić uwagę na zgodność oznaczeń zawartych na opakowaniu próbki z jej odpowiednikiem na szkicu pola;
• próbki tak opisane wraz z opisanym szkicem gospodarstwa, należy dokładnie zapakować i dostarczyć bezpośrednio lub pocztą do Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej;
• przy indywidualnym systemie pobierania dopuszcza się również pobieranie za pomocą innych przyrządów lub urządzeń, gwarantujących pobranie odpowiednio reprezentatywnej masy gleby.
  
  

Ocena odczynu

Wyróżnia się odczyn gleby bardzo kwaśny (pH<4,5), kwaśny (4,6-5,5), lekko kwaśny (5,6-6,5), obojętny (pH 6,6-7,2) i zasadowy (>7,3). Nie jest prawdą, że najlepszy jest odczyn zasadowy, a wartość optymalna pH jest zróżnicowana w zależności od kategorii agronomicznej gleby i wynosi 5,1-5,5 dla gleb bardzo lekkich, 5,6-6,0 dla gleb lekkich, 6,1-6,5 dla gleb średnich i 6,6-7,0 dla gleb ciężkich (tabela 1). Jest to zakres, przy którym potrzeby wapnowania określone są jako ograniczone. 

Tabela 1. Przedziały potrzeb wapnowania

Źródło: IUNG-PIB Puławy 2008

Ocena zasobności gleby

Zawartość przyswajalnych makroelementów podaje się w mg na 100 g gleby, a mikroelementów w mg na kg gleby. Do oceny zawartości przyswajalnych składników pokarmowych stosuje się liczby graniczne. Na ich podstawie wyróżnia się w przypadku makroelementów pięć klas zawartości (bardzo niską, niską, średnią, wysoką i bardzo wysoką), a mikroelementów trzy (niską, średnią i wysoką). Liczby graniczne dla fosforu i żelaza nie są zróżnicowane ani w zależności od kategorii agronomicznej gleby, ani jej odczynu (tabela 2 i 7). Dla potasu, magnezu, miedzi i cynku zależą one od kategorii agronomicznej gleby (tabela 3 i 4). Dla manganu uwzględnia się kategorię agronomiczną gleby oraz jej pH (tabela 5), a dla boru odczyn gleby (tabela 6). 

Tabela 2. Liczby graniczne do oceny zawartości fosforu przyswajalnego w glebie 

Źródło: IUNG-PIB Puławy 2008

Tabela 3. Liczby graniczne do oceny zawartości przyswajalnego potasu i magnezu w glebie


Źródło: IUNG-PIB Puławy 2008

Tabela 4. Liczby graniczne do oceny zawartości przyswajalnej miedzi i cynku w glebie

Źródło: IUNG-PIB Puławy 2008

Tabela 5. Liczby graniczne do oceny zawartości przyswajalnego manganu w glebie, mg/kg gleby

Źródło: IUNG-PIB Puławy 2008

Tabela 6. Liczby graniczne do oceny zawartości boru przyswajalnego, mg/kg gleby



Źródło: IUNG-PIB Puławy 2008

Tabela 7. Liczby graniczne do oceny zawartości przyswajalnego żelaza



Źródło: IUNG-PIB Puławy 2008

dr inż. Arkadiusz Artyszak