Grunt to wiedza o glebie. W poprzednim numerze pisaliśmy o ogólnopolskim 3-letnim programie bezpłatnych badań zasobności polskich gleb pt. „Grunt to Wiedza”, realizowanym przez Grupę Azoty we współpracy z PKO Bankiem Polskim i Krajową Stacją Chemiczno-Rolniczą. Zainteresowanie rolników tą akcją jest olbrzymie, bo mogą za darmo uzyskać kompletną wiedzę o glebie.
Dlaczego badać?
Wiedza o właściwościach agrochemicznych gleb w każdym gospodarstwie powinna być podstawą tworzenia planów nawożenia, ale jak pokazują badania, nie jest z tym najlepiej. Na przykład z opublikowanego w ub.r. raportu Najwyższej Izby Kontroli wynika, że tylko nieliczni polscy rolnicy badają glebą przed zastosowaniem nawozów mineralnych. Według NIK może to skutkować użyciem zbyt dużych dawek nawozów, podnosić koszty produkcji rolniczej i nie pozostaje bez wpływu na zanieczyszczenie środowiska naturalnego. NIK wskazuje, że konieczna jest zatem szeroka edukacja rolników na temat racjonalnego nawożenia, w co doskonale wpisują sią założenia programu „Grunt to Wiedza”.
Pamiętajmy, że stosowanie nawet wysokich dawek nawozów mineralnych na glebach zakwaszonych jest zawsze nieefektywne i oznacza stratę dla rolnika, a niedobór któregokolwiek mikro- czy makroelementu może znaczenie obniżyć plon roślin i skuteczność działania innych składników pokarmowych. Dużą efektywność nawożenia można uzyskać tylko na glebach o uregulowanym odczynie gleby i prawidłowym zbilansowaniu składników pokarmowych.
Dlatego tak ważne jest rozpoznanie agrochemicznych właściwości gleb w gospodarstwie. Wciąż jednak za mało rolników decyduje się na ten krok, a jest to przecież bardzo tanie. Poznanie zasobności gleb w składniki pokarmowe umożliwia precyzyjne ustalenie nie tylko dawki nawozów mineralnych, ale i uzyskania wysokiej efektywności nawożenia.
Ocenę zasobności gleby w składniki pokarmowe wykonują stacje chemiczno-rolnicze, do których należy dostarczyć odpowiednio przygotowane próby glebowe. Prawidłowe pobranie próbek jest warunkiem uzyskania bezbłędnych wyników analiz chemicznych, na podstawie których opracowywane są zalecenia nawozowe. Próby glebowe można pobierać przez cały okres wegetacyjny, ale najlepszy jest termin po zbiorze roślin, gdy gleba jest wyczerpana ze składników pokarmowych oraz wiosną, przed wysiewem nawozów mineralnych. Bezcelowe jest pobieranie prób z gleb świeżo nawożonych obornikiem oraz po wysianiu nawozów mineralnych.
Tab.1. Potrzeby wapnowania wyrażone w dawkach nawozów wapniowych w t CaO/ha zależnie od pH KCL dla poszczególnych kategorii agronomicznych gleby.
| Kategoria agronomiczna gleb | Potrzeby wapnowania w t CaO/ha i w nawiasie odpowiadające im wartości pH | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| konieczne | potrzebne | wskazane | ograniczone | zbędne | |
| bardzo lekkie | 3,0 (< 4,0) | 2,0 (4,1–4,5) | 1,0 (4,6–5,0) | (5,1–5,5) | (> 5,6) |
| lekkie | 3,5 (4,5) | 2,5 (4,6–5,0) | 1,5 (5,1–5,5) | (5,6–6,0) | (> 6,1) |
| średnie | 4,5 (< 5,0) | 3,0 (5,1–5,5) | 1,7 (5,6–6,0) | 1,0 (6,1–6,5) | (> 6,6) |
| ciężkie | 6,0 (< 5,5) | 3,0 (5,6–6,0) | 2,0 (6,1–6,5) | 2,0 (6,6–7,0) | (> 7,1) |
Ile kosztuje wiedza o glebie?
Podstawą do prawidłowego ustalenia potrzeb nawozowych roślin jest znajomość zasobności gleby. Dlatego tak ważna jest jej analiza. Wykonanie analizy można zlecić w laboratoriach chemiczno-rolniczych, przede wszystkim w okręgowych stacjach chemiczno-rolniczych (obok podajemy adresy i telefony stacji). Podstawowa analiza obejmuje określenie odczynu pH gleby (pH w KCl) i potrzeb wapnowania (w zależności od kategorii agronomicznej), a także zasobności w przyswajalne formy fosforu, potasu (metodą Egnera-Riehma) oraz magnezu. Koszt tej podstawowej analizy to równowartość około 4 kg azotu.
Wyniki analiz podstawowych, jeżeli prowadzona jest stabilna gospodarka nawozowa, aktualne są przez 4–5 lat. Jeżeli koszt jednej podstawowej analizy podzielimy zatem na 4 lata oraz na 4 ha (jedna próbka rolnicza reprezentatywna dla powierzchni 4 ha, ogrodnicza dla 1 ha), to okaże się, że taka analiza, a właściwie taka bezcenna wiedza o wartości gleby, w przeliczeniu na 1 ha kosztuje rocznie poniżej 1 zł. Jakie są dokładne koszty analiz gleby? Zaraz do tego przejdziemy i warto dodać, że każda okręgowa stacja chemiczno-rolnicza pobiera stawki opłat wynikające z rozporządzenia. Istnieje przy tym możliwość zlecenia samych badań wysłanych do stacji próbek glebowych, jak również odpłatnego zlecenia pobierania próbek specjalistom. Istnieje też możliwość wypożyczenia podstawowego sprzętu do pobierania próbek glebowych (laski Egnera).
Lista badań, jakie mogą wykonywać stacje, jest bardzo długa. To podstawowe badanie (odczynu i zasobności gleb w fosfor, potas i magnez) dla potrzeb doradztwa nawozowego kosztuje 13,12 zł, a wraz z ustaleniem zalecanych dawek wapna (+2,13 zł) kosztuje 15,25 zł brutto/próbę. Koszt badania podstawowego gleby z ustaleniem dawek wapna w przeliczeniu na 1 ha i na 1 rok wynosi: 15,25 zł : 4 ha = 3,8 zł na rok i dalej 3,8 zł: 4 lata = 0,95 zł na jeden ha na rok, a zatem znacznie mniej niż złotówkę. Za 95 groszy wydanych na 1 hektar rocznie mamy naprawdę olbrzymią liczbę informacji – dokładną wiedzę o zasobności gleby, zalecenia nawożenia i ustalone dawki wapna. Nawożąc na tej podstawie rośliny w sposób precyzyjny i w ilościach pod zakładany plon, możemy oszczędzić na nawozach mineralnych naprawdę bardzo, bardzo dużo.
Co można analizować?
Biorąc pod uwagę tak niski koszt, zastanawiająca jest mała popularność w Polsce wykonywania analiz. Oczywiście, wielu rolników to robi i tak naprawdę kto raz wykonał analizy, robi już to zawsze. Miejmy nadzieję, że przekona do badań program „Grunt to Wiedza”. Cenne są podstawowe analizy gleb, ale w stacjach chemiczno-rolniczych można zbadać także zasobność w azot mineralny, próchnicę, siarkę oraz w mikroelementy. Te badania kosztują już zdecydowanie więcej (podajemy ceny brutto). Badanie gleb na zawartość mikroelementów w rolnictwie, ogrodnictwie i sadownictwie do oznaczenia: miedzi, manganu, cynku i żelaza kosztuje 34,99 zł/próbę, a dla oznaczenia boru, miedzi, manganu, cynku i żelaza 52,48 zł/próbę.
Badanie laboratoryjne zawartości azotu mineralnego w glebie z dwóch poziomów profilu (poziomy: 0–30 cm i 31–60 cm) kosztuje 28,12 zł, a z trzech poziomów profilu (poziomy: 0–30 cm, 31–60 cm i 61– 90 cm) kosztuje 42,48 zł (jeżeli rolnik sam pobiera próbę). Badanie zawartości siarki siarczanowej w próbce przygotowanej do badań na pH i makroelementy kosztuje 46,86 zł. Badanie zawartości próchnicy w próbce przygotowanej do badań na pH i makroelementy kosztuje 34,36 zł. Badania azotu mineralnego mają wielką wartość, lecz są kosztowne, bo ich ważność jest jednorazowa. W przypadku analizy zasobności w mikroelementy koszt rozkłada się na 3–4 lata.
Gdzie zbadamy zasobność?
Analizę gleby wykonuje w kraju 17 okręgowych stacji chemiczno-rolniczych. W razie dodatkowych pytań zachęcamy do kontaktu z pracownikami tych stacji. Poniżej dane adresowe i telefony kontaktowe do wszystkich okręgowych stacji chemiczno-rolniczych, które zajmują się nie tylko badaniem chemicznym gleb,ale także nawozów, pasz itp.:
- w Białymstoku, 15-027 Białystok, ul. Ogrodowa 10, tel. (85) 7435841;
- w Bydgoszczy, 85-090 Bydgoszcz, ul. Powst. Wlkp. 6, tel. (52) 3223246;
- w Gdańsku, 80-874 Gdańsk, ul. Na Stoku 48, tel. (58) 3023815;
- w Gliwicach, 44-100 Gliwice, ul. Sowińskiego 26, tel. (32) 2312631;
- w Gorzowie Wlkp., 66-400 Gorzów Wlkp. ul. św. Jerzego 26, tel. (95) 7203020;
- w Kielcach, 25-112 Kielce, ul. Wapiennikowa 21, tel. (41) 3610151;
- w Koszalinie, 75-411 Koszalin, ul. Partyzantów 7-9, tel. (94) 3434038;
- w Krakowie, 30-134 Kraków, ul. Kołowa 3, tel. (12) 6375517;
- w Lublinie, 20-810 Lublin, ul. Sławinkowska 5, tel. (81) 7426301;
- w Łodzi, 92-003 Łódź, ul. Zbocze 16A, tel. (42) 6793001;w Olsztynie, 10-444 Olsztyn, ul. Kołobrzeska 11, tel. (89) 5332092;
- w Opolu 45-233, Opole ul. Oleska 123, tel. (77) 455603;
- w Poznaniu, 60-163 Poznań, ul. Sieradzka 29, tel. (61) 8689751;
- w Rzeszowie, 35-021 Rzeszów, ul. prof. L. Chmaja 3, tel. (17) 8542776;
- w Szczecinie, 70-483 Szczecin, ul. Wojska Polskiego 117, tel. (91) 4224868;
- w Warszawie, 05-075 Warszawa, ul. Zółkiewskiego 17, tel. (22) 7735321;
- we Wrocławiu, 50-244 Wrocław, ul. św. Macieja 5, tel. (71) 3225037.
