Burak cukrowy należy do roślin o dużych wymaganiach co do stanu gleby przeznaczonej pod jego uprawę. Dobrze plonuje na glebach żyznych i urodzajnych, z głęboką warstwą próchniczną, średnio zwięzłych oraz zasobnych w składniki mineralne. Najlepiej pod uprawę tej rośliny nadają się gleby o jednorodnej warstwie ornej i uregulowanych stosunkach wodno-powietrznych, przewiewne i zdolne do magazynowania wody, umożliwiające bujny rozwój systemu korzeniowego. Dobrze sprawdzają się gleby kompleksu przydatności rolniczej pszennego bardzo dobrego i dobrego, żytniego bardzo dobrego, a także pszennego górskiego.

Jakie gleby pod buraka cukrowego?

Ważną rolę odgrywa również odczyn gleby, gdyż wpływa na wschody i końcową obsadę roślin, jak również na zdrowotność i wysokość plonu oraz jego parametry jakościowe. Wysokie plony buraka cukrowego można uzyskać na glebach o pH od 6,5 do 7,0.

Dodatkowo na glebach kwaśnych rośliny w większym stopniu narażone są na występowanie zgorzeli siewek oraz dochodzi do zmniejszenia obsady i wydajności buraka, a także pogarszają się parametry jakościowe plonu użytkowego. Burak cukrowy jest również wrażliwy na zasolenie gleby w okresie kiełkowania oraz w pierwszych fazach wzrostu, aż do osiągnięcia fazy 6 liści.

Temperatura a wzrost buraka cukrowego

Burak cukrowy nie wymaga wysokich temperatur, a najkorzystniejsza średnia dobowa temperatura wynosi 12 – 16ºC. Roślina ta jest wrażliwa na wahania temperatur w ciągu doby, w szczególności na przymrozki w pierwszych dniach po wschodach roślin. Na gromadzenie cukru korzystnie wpływa duża różnica temperatur między dniem a nocą, gdyż przy niskiej nocnej temperaturze rośliny zużywają mniej asymilatów na proces oddychania. Dodatkowo wykopane korzenie buraka cukrowego są wrażliwe na spadki temperatury, dlatego powinny być przechowywane w temperaturze 2 – 3ºC.

Wymagania wodne buraka cukrowego

Burak cukrowy ze względu na silnie rozwiniętą powierzchnię liści wykazuje duże potrzeby wodne, a do wyprodukowania 1 kg suchej masy potrzebuje od 200 do 300 kg wody. Obniżenie ilości dostarczonej wody o 10% może wiązać się nawet z około 16% spadkiem wydajności buraka cukrowego. Uzyskanie wysokich plonów korzeni zależy od dobrego zaopatrzenia roślin w wodę w miesiącach letnich (czerwcu, lipcu i sierpniu). Ważnym czynnikiem jest również intensywność światła, szczególnie w początkowym i końcowym okresie wegetacji roślin. Ograniczone nasłonecznienie roślin, mające miejsce w okresach deszczowej pogody, pomimo uzyskania często wysokich plonów korzeni buraka cukrowego, wiąże się z obniżeniem w nich zawartości sacharozy. Burak dobrze plonuje przy słonecznej pogodzie, która utrzymuje się aż do zbioru roślin oraz przy optymalnych opadach atmosferycznych występujących w okresie letnim.

Nawożenie buraka cukrowego

Burak cukrowy charakteryzuje się dużymi potrzebami pokarmowymi. W początkowym okresie wzrostu roślin pobieranie składników pokarmowych przez korzenie jest ograniczone i ulega znacznemu nasileniu po około 60 dniach wegetacji roślin. Od 60. do 130. dnia wegetacji, czyli w okresie rozrostu korzenia spichrzowego i narastania towarzyszących mu liści, burak cukrowy pobiera 3/4 całkowitej dawki azotu, fosforu i potasu, a także prawie całą dawkę wapnia. Wysokie plony korzeni buraka cukrowego uzyskuje się po jesiennym przyoraniu obornika i uzupełniającym nawożeniu mineralnym.

Nawożenie azotowe

W nawożeniu buraka cukrowego dawka azotu (azot nawozowy i przedplon) nie powinna być wyższa niż 160 kg/ha. Azot aplikuje się zarówno przedsiewnie, jak i pogłównie. Zbyt późne zastosowanie pogłównej dawki azotu (na przełomie III dekady maja i I dekady czerwca), szczególnie przy niskich opadach atmosferycznych, znacznie ogranicza jego pobieranie przez system korzeniowy roślin. Przy zalegającym w glebie azocie dochodzi do tworzenia krótkich i silnie rozwidlonych korzeni spichrzowych, a także płytko sięgających korzeni sorbujących. W takich warunkach roślina nie może korzystać z wody oraz składników pokarmowych występujących w niższych warstwach gleby, co skutkuje obniżeniem plonu użytkowego oraz pogorszeniem jego parametrów jakościowych, gdyż korzenie zawierają mniejsze ilości sacharozy, przy wyższej koncentracji niebiałkowych form azotu, jak również potasu i sodu.

W uprawie buraka cukrowego dobrze sprawdzają się nawozy szybkodziałające, takie jak Zaksan, Salmag, Saletrzak czy Pulan. Optymalne zaopatrzenie buraka cukrowego w azot wpływa na wytworzenie odpowiedniej powierzchni asymilacyjnej, co zwiększa efektywność procesu fotosyntezy, a tym samym ilość tworzonych cukrów gromadzonych w korzeniu. Jednak przenawożenie azotem pogarsza parametry jakościowe korzeni, ponieważ następuje intensywny rozwój liści, przy jednoczesnym ograniczeniu tworzenia plonu użytkowego. Nadmiar azotu wpływa na opóźnione dojrzewanie roślin, jak również gromadzenie w korzeniach składników melasotwórczych. Rośliny charakteryzują się także większą podatnością na choroby grzybowe. Z kolei niedobór azotu zmniejsza zawartość chlorofilu, szczególnie w liściach starszych, co prowadzi do osłabienia aktywności fotosyntetycznej roślin, obniżając uzyskane plony korzeni.

Nawożenie fosforowe

Przy plonie 40 t korzeni z odpowiednią masą liści burak cukrowy pobiera około 60 – 80 kg fosforu z 1 ha. Wysokość dawki fosforu, w zależności od zasobności gleby w przyswajalne formy tego składnika pokarmowego, wynosi od 20 do 100 kg P₂O₅/ha. W przypadku gleb ubogich w fosfor dawki fosforu należy zwiększyć w celu zwiększenia zasobności gleby. Nawozy fosforowe powinny być aplikowane przedsiewnie w okresie jesiennym, co zabezpiecza zasoby fosforu w głębszych warstwach gleby, umożliwiając jego wykorzystanie przez rośliny w momencie rozwoju korzenia spichrzowego, a więc w okresie największego zapotrzebowania buraka cukrowego na ten składnik pokarmowy. W przypadku konieczności aplikacji fosforu w okresie wiosennym, należy go zastosować około 2 tygodnie przed siewem buraków, na przykład stosując Super Fos Dar 40. Wcześniejsze zastosowanie nawozu wynika z faktu, iż kiełki nasion buraka są szczególnie wrażliwe na stężone roztwory glebowe. W uprawie buraka cukrowego niedobór fosforu wpływa na częściowe ograniczenie przemian cukrów w roślinie.

Nawożenie potasowe

Burak wykazuje duże potrzeby pokarmowe w stosunku do potasu. W zależności od zasobności gleby zalecane dawki tego składnika nawozowego wynoszą 60 – 140 kg K₂O/ha. Optymalne zaopatrzenie roślin w potas zwiększa plon użytkowy buraka cukrowego, jak również koncentrację cukru w korzeniach, bowiem pierwiastek ten wpływa na aktywację enzymów odpowiedzialnych za odprowadzanie asymilatów z liści do korzeni. Przy niedoborze potasu dochodzi do upośledzenia prawidłowego funkcjonowania aparatów szparkowych, co wpływa na ograniczenie tworzenia cukrów. Nawożenie potasowe, podobnie jak fosforowe, należy stosować w okresie jesiennym. Na gleby średnio zasobne w przyswajalne formy fosforu i potasu zalecane są nawozy przeznaczone do stosowania pod rośliny okopowe, które zawierają w swoim składzie więcej potasu niż fosforu. W uprawie buraka cukrowego dobrym źródłem potasu, jak również fosforu, są nawozy wieloskładnikowe, takie jak Polifoska czy Amofoska. Niekiedy na glebach lżejszych potas można aplikować wiosną, jednak należy wówczas zwrócić szczególną uwagę na możliwość nadmiernego zasolenia gleby.

Czego jeszcze potrzebuje burak cukrowy?

W uprawie buraka cukrowego poza azotem, fosforem i potasem ważną rolę odgrywa magnez, siarka i bor. Magnez i siarka wpływają na poprawę efektywności wykorzystania azotu przez rośliny. Pierwiastki te można aplikować przed siewem roślin w formie siarczanu magnezu lub w nawozach wieloskładnikowych, stanowiących również źródło NPK, takich jak Polifoska. Niedobór magnezu u buraka cukrowego wpływa na obniżenie zawartości cukru w korzeniach oraz pogarsza wartość technologiczną plonu użytkowego.

Bor może być stosowany łącznie z nawożeniem azotowym w formie nawozu Saletrzak z borem czy Salmag z borem. Objawem niedoboru boru jest charakterystyczna zgorzel liścia sercowego, która występuje zwłaszcza na glebach zasadowych, wapiennych, na przełomie lipca i sierpnia w czasie suchych i upalnych lat. Pogłębiający się niedobór tego pierwiastka prowadzi do suchej zgnilizny korzeni buraka cukrowego, co skutkuje obniżeniem plonowania oraz zmniejszeniem zawartości cukru w korzeniu nawet o 50%. Objawy niedoboru boru są potęgowane występującymi podczas wegetacji roślin długotrwałymi suszami.

Literatura:
1. Czuba R. [Red.] 1996. Nawożenie mineralne roślin uprawnych. Zakłady Chemiczne „POLICE”S.A., Police.
2. Jasińska Z., Kotecki A. [Red.] 1999. Szczegółowa uprawa roślin. Tom 1. Wydawnictwo Akademii Rolniczej we Wrocławiu, Wrocław.