Odpady + woda + tlen + czas = kompost

Odpady organiczne w czasie kompostowania ulegają zarówno procesowi rozkładu (czyli mineralizacji) do prostych połączeń mineralnych (wody, dwutlenku węgla, azotanów itp.), jak i procesowi syntezy skomplikowanych związków próchnicznych (czyli procesowi humifikacji).

Kompostowanie to proces prowadzony przez organizmy żywe (głównie drobnoustroje), potrzebujące do życia wody i tlenu.

Preferowane warunki kompostowania to:

- wartość stosunku zawartości węgla do azotu (C:N) w odpadach w zakresie 25-35,
- pH odpadów ok. 6,5,
- wilgotność 50-60%,
- obecność tlenu.

Odpady

Do kompostowania nadaje się wiele odpadów organicznych zbieranych w gospodarstwach domowych i ogrodach, w tym:

- trawa,
- liście,
- gałęzie (najlepiej drobne fragmenty, o długości od kilku do kilkunastu centymetrów),
- trociny,
- kora,
- chwasty (dojrzałe chwasty z wykształconymi nasionami oraz chwasty wieloletnie rozmnażające się poprzez rozłogi są niewskazane, ponieważ mogą przetrwać proces kompostowania),
- słoma,
- odpady kuchenne.

Nie należy kompostować roślin porażonych przez choroby.

Bardzo ważny jest odpowiedni stosunek zawartości węgla do azotu w biomasie poddawanej kompostowaniu. Na początku procesu wartość C:N w biomasie powinna wynosić 25-35:1 (zawartość węgla powinna być około 25-35 razy większa od zawartości azotu) Aby uzyskać taką wartość stosunku C:N, odpady o dużej zawartości węgla należy mieszać z tymi, które zawierają mało węgla, a dużo azotu. Źródłem azotu może być także obornik (dużo azotu znajduje się zwłaszcza w pomiocie ptasim), gnojowica czy nawóz mineralny.

 

Woda

Wilgotność zapewniająca prawidłowy przebieg procesów w trakcie kompostowania to ok. 40-70% (a lepiej 50-60%). W trakcie kompostowania dochodzi do naturalnego wysuszania pryzmy, należy ją więc okresowo nawilżać.

Powietrze (tlen)

Kompostowanie jest procesem tlenowym. W warunkach beztlenowych dochodzi do gnicia materiału (jeśli materiał jednocześnie jest wilgotny), a produkt ma mazistą konsystencję i nieprzyjemny zapach, wynikający z obecności szkodliwych związków chemicznych powstałych w trakcie gnicia.

Aby zapewnić prawidłową zawartość tlenu w kompoście, warto prowadzić proces w kompostowniku o ażurowych ścianach, materiał należy też przerzucać w trakcie kompostowania. Warto zwrócić również uwagę na udział poszczególnych rodzajów odpadów – materiały o zbitej strukturze (trawa) trzeba mieszać z materiałami strukturalnymi zapewniającymi dostęp powietrza (drobne gałęzie, kora).

Czas

Wytworzenie kompostu w warunkach domowych wymaga czasu (z reguły od kilku do kilkunastu miesięcy). Objawem zachodzących procesów jest wzrost temperatury pryzmy (w wyniku zagrzewania temperatura wewnątrz pryzmy powinna wzrosnąć do około 50-60^oC) – jest to pożądane, bo sprzyja niszczeniu patogenów i chwastów. Tempo wzrostu temperatury zależy od właściwości odpadów, ale także od wielkości pryzmy czy warunków atmosferycznych. W końcowym etapie produkcji kompostu (w fazie dojrzewania) intensywność zachodzących procesów zmniejsza się, a w efekcie temperatura pryzmy maleje, osiągając temperaturę otoczenia.

W warunkach przemysłowych, gdy proces jest sterowany komputerowo (kontrola temperatury, wilgotności i natlenienia), czas kompostowania można znacznie skrócić. Faza intensywnego kompostowania, gdy znacznie wzrasta temperatura kompostu, trwać może nawet zaledwie kilkanaście dni. Kolejne kilka-kilkanaście tygodni przeznacza się na dojrzewanie materiału.

Kompost

Kiedy kompost jest gotowy? Gdy ma ciemny kolor, przyjemny zapach świeżej ziemi i luźną strukturę, bez wyraźnie rozpoznawalnych fragmentów odpadów wykorzystanych do jego przygotowania. Oczywiście dojrzały kompost może zawierać pewne fragmenty gałęzi i innych zdrewniałych części roślin, ich rozkład trwa bowiem najdłużej. Najlepiej przed wykorzystaniem kompostu je odsiać i ponownie poddać kompostowaniu.

Więcej informacji o właściwościach kompostu można znaleźć w tekstach: „Właściwości kompostu z przydomowego ogródka” (Zobacz) i „Czy w kompoście są metale ciężkie?” (Zobacz).

Specyficznym rodzajem kompostowania jest wermikompostowanie, czyli kompostowanie z wykorzystaniem dżdżownicy kalifornijskiej (Eisenia fetida). Uzyskiwany materiał to wermikompost (biohumus, kompost koprolitowy) zawierający odchody dżdżownic bytujących w odpadach. Odpady przeznaczone do wermikompostowania muszą mieć odpowiednie właściwości (w tym pH ok. 7 i małą zawartość amoniaku), umożliwiające rozwój dżdżownic.

Literatura:
1.Błaszczyk M.K. 2007. Mikroorganizmy w ochronie środowiska. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
2.Glanz R. 2012. Teoretyczne podstawy kompostowania. Prace Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych. 5, 10, 80-97.
3.Rosik-Dulewska Cz. 2015. Podstawy gospodarki odpadami. PWN, Warszawa.