Kukurydza to roślina o dużym znaczeniu gospodarczym. Zaraz po ryżu i pszenicy należy do najczęściej uprawianych roślin na świecie. Polska jest trzecim największym producentem tej rośliny w Europie, zwiększając z roku na rok areał jej uprawy i zyskując w 2023 r. ponad 14% udziału w unijnej produkcji. 

Mikroskładniki też są ważne

Kukurydza cechuje się dużym potencjałem plonotwórczym. W jego realizacji istotna jest właściwie przyjęta technologia uprawy i warunki pogodowe panujące w okresie wegetacji. Nie bez znaczenia pozostaje także odpowiednie przygotowanie stanowiska, gęstość wysiewu czy nawożenie roślin. Ponieważ kukurydza w stosunkowo krótkim czasie wegetacji akumuluje znaczną ilość suchej masy, jej wymagania pokarmowe są duże.

Zoptymalizowane zarządzanie składnikami pokarmowymi zmniejsza ryzyko dla środowiska, a ponadto sprzyja długoterminowej i stabilnej żyzności gleby. Dla efektywnego wykorzystania makroelementów przez rośliny, niezbędne jest zadbanie o odpowiednią dostępność mikroelementów. Pierwiastki te są potrzebne roślinom w mniejszej ilości i nie powodują tak znacznego przyrostu plonu jak przykładowo azot, fosfor czy potas.

Natomiast ich działanie ma charakter pośredni i objawia się pełnieniem przez nie specyficznych funkcji biochemicznych i fizjologicznych, m.in. poprzez:

• stymulację procesu fotosyntezy, 
• kontrolę metabolizmu azotu i funkcjonowania układów hormonalnych, 
• zwiększenie odporności roślin na patogeny chorobotwórcze. 

Brak dostatecznego zaopatrzenia roślin w mikroelementy może stać się przyczyną obniżenia ich odporności na stresy środowiskowe. Przykładowo, czynnikiem stresogennym może być patogen chorobotwórczy czy szkodnik, niedobór wody, niska temperatura bądź konkurencyjna działalność roślin niepożądanych w uprawie. Finalnie, ich oddziaływanie może przyczynić się do obniżenia wielkości i jakości plonu, nawet w sytuacji właściwego odżywienia roślin pierwiastkami z grupy makroelementów. Nawożenie mikroskładnikami powinno być prowadzone w sytuacji uprawy gatunku szczególnie wrażliwego na dany pierwiastek i jego małej zawartości w glebie. W tym kontekście istotną rolę odgrywa poznanie właściwości stanowiska uprawy. Można tego dokonać analizując próbki glebowe i oceniając zasobność podłoża przy użyciu liczb granicznych określających potrzeby nawozowe roślin. Warto mieć na uwadze, że poszczególne gatunki uprawne wykazują zróżnicowaną wrażliwość na niedostatek mikroelementów. W praktyce oznacza to, że poziom zasobności stanowiska dla jednego gatunku rośliny może być odpowiedni, przy jednocześnie deficytowym charakterze względem innego gatunku uprawnego.

Przy ustalaniu wielkości nawożenia, równie ważne są czynniki determinujące dostępność danego składnika dla roślin m.in.: 

• kategoria agronomiczna i wartość pH gleby, 
• poziom nawożenia azotem, fosforem i nawozami naturalnymi (zwłaszcza obornikiem), 
• stosowanie wapnowania. 

Szczególni znaczenie ma cynk 

Kukurydza to roślina wykazująca największą wrażliwość na niedostatek cynku, średnią wrażliwość na niedobór boru, miedzi i manganu oraz odporność na deficyt molibdenu. Jednocześnie, inne gatunki roślin takie jak jęczmień, żyto, pszenżyto, owies czy rzepak cechują się brakiem wrażliwości na obecność cynku. Natomiast molibden, na którego niedostatek kukurydza nie wykazuje wrażliwości, jest ważny w uprawie rzepaku i buraka cukrowego. Krytyczne zapotrzebowanie kukurydzy na cynk przypada na fazę 5-6 liścia, wyrzucania wiechy i nalewania ziarna. Plonotwórcze działanie tego pierwiastka wynika ze stymulacji wielu procesów fizjologicznych, zwiększających efektywność działania azotu.

We wczesnych fazach rozwoju kukurydzy, obecność cynku sprzyja pobieraniu azotu, natomiast w późniejszych etapach – zwiększa intensywność procesu wiązania dwutlenku węgla. Rośliny odpowiednio zaopatrzone w azot na wczesnym etapie rozwoju, wykształcają większą liczbę zawiązków kwiatów. Przyczynia się to do zwiększonej liczby ziarniaków w kolbie, a na etapie nalewania ziarna – większej masy ziarniaków. Efektywne działanie cynku, uwidocznione w znacznym przyroście plonu kukurydzy, możliwe jest przy zrównoważonym nawożeniu azotem. Charakterystycznym objawem deficytu cynku w uprawie tej rośliny jest występowanie białych pasów po obu stronach głównego nerwu liści. Niedostatek tego pierwiastka obserwuje się na glebach świeżo zwapnowanych, nadmiernie nawożonych mineralnym fosforem lub w uprawie kukurydzy w monokulturze.

Z kolei, deficyt miedzi przyczynia się do zaburzenia procesu zapylania, rozwoju ziaren i kolb tej rośliny. Jego dostępność, podobnie jak manganu i cynku, zwiększa się w miarę zwiększającego się poziomu zakwaszenia stanowiska. A wraz ze zwiększającą się zawartością materii organicznej, jego dostępność zmniejsza się na skutek wiązania przez związki próchniczne. Niedożywienie kukurydzy miedzią objawia się w formie słabego zawiązywania kolb, a w przypadku znacznego deficytu – także więdnięciem i skręcaniem młodych liści.

Mangan to pierwiastek warunkujący m.in. prawidłowy przebieg procesu fotosyntezy, a dodatkowo aktywujący wzrost roślin. Jego niedostatek prowadzi do zahamowania rozwoju kukurydzy i pogorszenia jakości ziarna, a w perspektywie długofalowej – może powodować zwiększoną podatność na porażenie przez patogeny chorobotwórcze. Nieznaczny niedobór manganu nie prowadzi do wystąpienia symptomów. Natomiast rośliny wykazujące objawy niedożywienia tym pierwiastkiem cechują się jasnozielonym kolorem i zwiotczałym wyglądem, a ich liście mogą być pokryte chlorotycznymi zmianami.

Bor to obok cynku składnik poprawiający efektywność nawożenia azotem, a dodatkowo także fosforem i potasem. Odgrywa ważną rolę podczas rozwoju generatywnego roślin, uczestnicząc w procesie kiełkowania pyłku i wzrostu łagiewki pyłkowej. Bor determinuje żywotność pyłku, poziom zaziarnienia kolb kukurydzy oraz uczestniczy w transporcie asymilatów w całej roślinie. Jego obecność ma krytyczne znaczenie w okresie wyrzucania wiechy. Niedostateczne zaopatrzenie roślin w ten pierwiastek powoduje ograniczenie ich wzrostu i zaburzenie procesu kwitnienia. Wykształcone kolby są mniejsze, cechują się słabym zaziarnieniem, a same ziarniaki charakteryzują się różną wielkością i są osadzone w nieregularnych rzędach.

Zasoby omawianych składników można uzupełnić stosując nawozy stałe, ciekłe, dolistne czy doglebowe, o różnorodnym składzie chemicznym. Warto pamiętać, że również nawozy makroskładnikowe mogą zawierać w swoim składzie mikroelementy. Produkty, które można wykorzystać do nawożenia kukurydzy to przykładowo Azoplon MICRO Kukurydza. 

Źródła:
Stanisławska-Glubiak E., Korzeniowska J. 2020. Analiza rynku nawozów mikroelementowych na tle potrzeb nawożenia mikroelementami w Polsce.
Studia i Raporty IUNG-PIB, 63(17), 145-161.
Eurostat Data Browser, https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/apro_cpsh1__custom_9085732/default/table?lang=en