Magnez jest jednym z podstawowych składników pokarmowych roślin. Rośliny pobierają ten pierwiastek w ciągu całego okresu wzrostu, lecz najintensywniej w czasie przyrostu masy zielonej. Jest on dobrze pobierany zarówno przez korzenie, jak i liście roślin w formie Mg²⁺. Występuje w roślinach głównie w chlorofilu, wakuoli i w ścianach komórkowych.

Zawartość magnezu w glebie wynosi od 0,05-0,6%. Im gleba jest lżejsza, tym z reguły uboższa w magnez. Również gleby organiczne cechują się niższą zawartością tego składnika. Magnez należy do składników pokarmowych, których ocena zawartości w glebie stanowi element doradztwa nawozowego i określanie jego zawartości jest obok odczynu, fosforu i potasu jednym z podstawowych elementów diagnostyki stanu żyzności gleby. Według badań okręgowych stacji chemiczno-rolniczych (lata 2016-2019) w skali kraju 27% przebadanych próbek glebowych wykazywało bardzo niską i niską zawartość magnezu przyswajalnego, 29% średnią i 44% wysoką i bardzo wysoką.

W znacznej większości województw zasobność gleb w ten pierwiastek była zbliżona do średniej krajowej. Najwyższym procentem przebadanych próbek o zasobności bardzo niskiej i niskiej charakteryzuje się województwo lubelskie (44%), natomiast najwięcej próbek o zasobności wysokiej i bardzo wysokiej stwierdzono w województwach warmińsko-mazurskim 50%, świętokrzyskim 51% i małopolskim 54%. Zawartość przyswajalnego magnezu wyceniana jest w 5 klasach zasobności z uwzględnieniem kategorii agronomicznej gleb (tab. 1 ).



Tabela 1. Ocena zasobności gleb w magnez przyswajalny.

Źródło: IUNG-PIB

Magnez w roślinie

Rośliny zawierają do 0,8% Mg w suchej masie. Magnez jest składnikiem chlorofilu, aktywatorem wielu enzymów, głównie uczestniczących w przenoszeniu reszt fosforanowych. Jest pierwiastkiem bardzo ruchliwym; wiążąc się z różnymi enzymami, tworzy z nimi wiązania jonowe typu mostków, m.in. między białkiem a ATP, uczestniczy w regulacji pH w komórce. Magnez jest pierwiastkiem antagonistycznym w stosunku do jonów K⁺ i NH⁴⁺, co w przypadku niewłaściwych proporcji między tymi składnikami prowadzić może do zakłócenia w pobieraniu tych jonów.

Magnez pobierany jest przez korzenie roślin z roztworu glebowego w całym okresie wzrostu i rozwoju. Największe zapotrzebowanie na Mg występuje w okresie intensywnego przyrostu masy roślinnej. W przypadku zbóż okres ten przypada od fazy strzelania w źdźbło, rzepaku - od drugiej połowy kwietnia do końca maja, buraków - od czerwca do końca września. Wrażliwe na niedobór magnezu są rośliny kapustne, w tym rzepak, a także buraki, kukurydza, bobowate, ziemniak.

Nawozy magnezowe wspomagają działanie nawozów azotowych w formie amonowej lub amidowej ponieważ na skutek wzrostu koncentracji jonów Mg²⁺ zmniejsza się antagonizm między kationami amonowymi i kationami magnezu. Roślina dobrze odżywiona magnezem jest w stanie pobierać więcej azotu, który teoretycznie nie zostałby pobrany w okresie wegetacji, a w rezultacie byłby stracony.

Przy intensywnej uprawie roślin magnez pobierany jest w dużych ilościach, co przy niedostatecznym jego uzupełnianiu prowadzi do niedoborów w glebie i w konsekwencji ograniczaniu plonów roślin. Objawy niedoboru występują głównie na starszych liściach w okresie intensywnego wzrostu roślin jednoliściennych w postaci żółtych plam między żyłkami, tzw. marmurkowatość, u roślin dwuliściennych plamy między żyłkami przechodzą w nekrozy. Jeżeli zauważymy symptomy niedoboru Mg we wczesnych fazach, możemy interweniować stosując pogłównie nawozy magnezowe w formie stałej lub dokarmianie dolistne.

Nawożenie magnezem

Nawożenie magnezem łączy się najczęściej z zabiegiem wapnowania, ponieważ gleby zakwaszone często charakteryzują się niską lub bardzo niską zawartością magnezu. Na rynku krajowym dostępne są wapna zawierające magnez w postaci tlenkowej i węglanowej. Koncentracja magnezu w zależności od odmiany wynosi od co najmniej 8 do co najmniej 25% MgO. Dawka magnezu w wapnie powinna przekroczyć potrzeby pokarmowe roślin w kilku kolejnych zmianowaniach, co jest spowodowane znacznie wolniejszym uwalnianiem się Mg z nawozów wapniowych niż magnezowo-siarczanowych. Na glebach kwaśnych i o bardzo niskiej zawartości przyswajalnego magnezu połowę naliczonej dawki CaO trzeba zastosować w postaci wapna zwykłego, a połowę w postaci wapna magnezowego o stosunku Ca:Mg jak 3-2:1. Jeśli natomiast dysponujemy nawozami o szerokim stosunku, to całą naliczoną dawkę można wysiać w postaci wapna magnezowego. Na glebach kwaśnych i o niskiej zawartości przyswajalnego magnezu 1/3 naliczonej dawki poleca się wysiać w postaci wapna magnezowego. Na glebach o potrzebach wapnowania wskazanych/ograniczonych a charakteryzujących się niską zawartością Mg, zaleca się stosowanie nawozów magnezowych bezwapniowych. W tabeli 2 przedstawiono zalecane dawki magnezu pod wybrane rośliny uprawne w zależności od przewidywanego plonu przy założeniu, że gleba cechuje się średnią zawartością Mg przyswajalnego.

Tabela 2. Zalecane dawki MgO (kg/ha) w zależności od zakładanego plonu.

Źródło: Jadczyszyn i in. 2013

Magnez należy do składników pokarmowych, których ocena zawartości w glebie stanowi element doradztwa nawozowego. Dla podtrzymywania dobrej zasobności w magnez przyswajalny warto stosować nawozy zawierające ten pierwiastek w swoim składzie np.: Salmag®, Salmag® 20 Mg plus, Saletrzaki, Polifoskę® 5, Polifoskę® Petroplon, POLIFOSKA ® PLUS , POLIFOSKA® START. W sytuacji gdy istnieje potrzeba stosowania dużych dawek magnezu przy optymalnym odczynie gleby trzeba sięgnąć po kizeryt lub siarczan magnezu.