Burak cukrowy to roślina o jednych z największych wymagań pokarmowych, której potencjał plonotwórczy najsilniej ujawnia się w stanowiskach najlepszych, a więc na glebach kompleksu pszennego bardzo dobrego i dobrego oraz żytniego bardzo dobrego (I, II, IIIa i IIIb klasa bonitacyjna gleby). W Polsce mamy jednak dużo gleb kompleksów słabszych (IVa i IVb klasa bonitacyjna), na których jest możliwa uprawa buraków, pod warunkiem wystarczającego zaopatrzenia w wodę. 

Buraki potrzebują odpowiedniej ilości opadów 

Najlepsze warunki wilgotnościowe dla tej rośliny występują przy poziomie wody gruntowej na głębokości 150 cm i polowej pojemności wodnej wynoszącej 70-80%. Na glebach o małej retencji wody użytecznej i głębokim poziomie wód gruntowych praktycznie jedynym źródłem pokrycia potrzeb wodnych roślin są opady. Gatunek ten wymaga najwięcej opadów w sezonie wegetacyjnym, przede wszystkim w czerwcu, lipcu i sierpniu, kiedy występuje proces gromadzenia cukru w korzeniach. 

Bardzo istotnym czynnikiem, który należy bezwzględnie uwzględnić, przy planowaniu nawożenia buraka cukrowego, oprócz rozkładu i wielkości opadów, jest także zwięzłość gleby. Jak wynika z doświadczeń i praktyki rolniczej, na glebach lekkich plony korzeni rosną wraz ze wzrostem opadów w okresie wegetacji i są najwyższe przy opadach powyżej 450 mm. Natomiast na glebach średnich i cięższych maksymalne plony uzyskuje się przy opadach 350-450 mm. Większe opady obniżają plony, przy czym spadek plonów w stosunku do maksymalnych jest większy, im bardziej zwięzła jest gleba. Ponadto znana jest reakcja w plonach buraka cukrowego, w różnych regionach kraju (przy różnych opadach), na te same dawki nawożenia azotem, fosforem i potasem. Okazuje się, że najwyższe plony, niezależnie od regionu kraju, uzyskano przy opadach na poziomie 350-450 mm. Przy opadach wyższych różnice w plonach pomiędzy regionami były niewielkie. Natomiast opady poniżej 250 mm najbardziej obniżyły plony w południowych obszarach Pomorza, a także w środkowej Polsce. 

 

Warto jednak wiedzieć, że chociaż wysokość nawożenia mineralnego stosowanego pod buraki nie ma większego wpływu na wielkość potrzeb wodnych tej rośliny, to jednak przy tych samych opadach wyraźnie wyższe plony osiąga się przy wyższym nawożeniu NPK. Ponadto burak cukrowy bardzo wyraźnie reaguje spadkiem plonu, zwłaszcza przy stosowaniu nawożenia NPK, bez uzupełnienia go na przykład magnezem, w regionach i latach oraz na glebach lekkich, w których w okresie wegetacji mamy duże niedobory opadów. Przy sumie opadów poniżej 200 mm w sezonie wegetacyjnym, plony tej rośliny mogą być niższe o około 50% (wykres 1). 

Ile azotu, fosforu i potasu pobiera burak?

Pobranie składników pokarmowych przez buraka jest uzależnione przede wszystkim od plonu korzeni i liści, a także od odmiany, warunków klimatycznych i glebowych. W początkowych fazach wzrostu jest ono niewielkie, natomiast nasila się od około 60 dnia wegetacji. Pomiędzy 60 a 130 dniem wegetacji, w fazie rozrostu korzenia spichrzowego i przyrostu liści, burak pobiera około ¾ azotu, fosforu i potasu oraz prawie całą ilość wapnia. Okres ten kalendarzowo przypada na drugą połowę czerwca, lipiec i sierpień. 

Wykres 2. Średnie pobranie makroskładników przez buraka (w kg/t św. m. plonu) przy plonie 45 t korzeni.

Średnia zawartość głównych składników pokarmowych w plonie 1 tony świeżej masy korzeni i liści buraka cukrowego wynosi od 0,5 kg w przypadku siarki do 6 kg potasu (wykres 2). Generalnie większa zawartość makroskładników znajduje się w liściach. Dlatego należy tak stosować nawożenie, zarówno organiczne jak i mineralne, aby uzyskiwać maksymalny plon korzeni kosztem plonu liści. Potrzeby nawozowe przy plonie 45 ton korzeni i liści z hektara wynoszą średnio 207 kg N, 81 kg P, 270 kg K, 67,5 kg Mg, 22,5 kg S oraz 64 kg Ca. Warto pamiętać, że średnia zasobność gleb w składniki pokarmowe i dawka 30 ton obornika na 1 ha, pokrywają około połowy potrzeb nawozowych. Pozostałą ilość składników należy uzupełnić w nawozach mineralnych. 

Zadbaj o pH gleby 

Planując nawożenie buraków cukrowych, pierwszą czynnością powinno być określenie potrzeb wapnowania. Zabieg ten jest konieczny przy pH poniżej 6,0, a zalecany przy pH poniżej 6,5. Na glebach kwaśnych o bardzo niskiej zawartości magnezu przyswajalnego połowę dawki, a przy niskiej zawartości 1/3 dawki wapna należy zastosować w formie wapna magnezowego. Na glebach o uregulowanym odczynie i niskiej zawartości magnezu najlepiej zastosować nawozy magnezowe, np. kizeryt lub nawozy potasowo-magnezowe (kainit) w dawkach 80-120 kg MgO/ha. Należy pamiętać, aby zarówno nawozy wapniowe, wapniowo-magnezowe, jak również potasowo-magnezowe zastosować zaraz po zbiorze przedplonu i dobrze je wymieszać z glebą, np. podorywką, broną talerzową lub agregatem uprawowym. Oczywiście im gleba zwięźlejsza tym zabiegi uprawowe intensywniejsze i głębiej działające. 

Nawozy naturalne w uprawie buraka cukrowego 

W uprawie buraka cukrowego istotne są nawozy naturalne, np. obornik, pomiot ptasi, gnojowica, a także organiczne, np. poplony i mniej rozpowszechnione komposty. Należy, jednak pamiętać, że ich stosowanie powinno się rozpocząć co najmniej po kilku tygodniach od zastosowania nawozów wapniowych lub wapniowo-magnezowych. Najlepiej nawozy te wprowadzić do gleby wraz z orką przedzimową. Gnojowicę jako nawóz szybko działający półstały, z pewną ilością wody można stosować także wiosną. 

Tabela 1. Dawki i terminy stosowania wybranych nawozów naturalnych i organicznych pod buraki cukrowe w t/ha lub m³/ha

​

Dobrym źródłem substancji organicznej są również nawozy zielone, szczególnie w przypadku braku odpowiedniej ilości nawozów naturalnych. Ponadto można przyorać słomę w ilości od 4 do 6 ton na hektar, co jest równoważne, pod względem dostarczonej masy organicznej z 20 t obornika. Nawozy naturalne i organiczne oprócz dostarczania składników pokarmowych zwiększają zawartość masy organicznej w glebie, dzięki czemu poprawie ulegają stosunki wodno-powietrzne, zawartość powietrza w warstwie ornej gleby i jej zdolność do retencji wodnej. 

Nawożenie mineralne buraków cukrowych 

Oprócz podstawowych makroskładników w nawożeniu buraka cukrowego, a więc azotu, fosforu i potasu, bardzo ważne dla uzyskanie wysokich plonów korzeni są także magnez i siarka. W przypadku siarki ma ona również ważne znaczenie w zwiększeniu odporności roślin na szkodniki i choroby oraz okresy suszy. Dawki nawożenia fosforem i potasem są uzależnione od kompleksu przydatności rolniczej gleb, wysokości plonu oraz od zasobności gleby w przyswajalne formy tych składników. W przypadku azotu wielkość dawki nawożenia tym składnikiem zależy od kompleksu przydatności gleby oraz od przewidywanej efektywności nawożenia. Dla dokładnego określenia tego wskaźnika dobrze jest oznaczyć zawartość azotu mineralnego w glebie w okresie wczesnej wiosny.

Dawki azotu wynoszą w granicach od 60 do 160 kg/ha. Zaleca się, na glebie o niskiej zawartości azotu, przed siewem buraka zastosować 60-80 kg N/ha, zaś resztę pogłównie fazie 2-4 liści. Na glebie o średniej lub wysokiej zawartości azotu należy zastosować 30-40 kg N/ha po siewie, natomiast resztę w fazie 4 liści. W przypadku stosowania gnojowicy, należy ogólną dawkę azotu zmniejszyć o ilość azotu działającego w gnojowicy (tabela 2).

Tabela 2. Zawartość azotu w gnojowicy w kg

Dawki nawozów fosforowych i potasowych na glebach o średniej i wysokiej ich zawartości należy stosować jesienią. Na glebach o bardzo niskiej i niskiej zawartości przyswajalnego fosforu i potasu zaleca się podział dawki i zastosowanie 2/3 dawki jesienią, a pozostałą część wiosną. Średnie dawki fosforu, w zależności od kompleksu glebowego i zawartości w glebie, wynoszą od 30 do 120 kg P₂O₅, natomiast potasu od 40 do 250 kg K₂O. Pamiętajmy, żeby nie przenawozić roślin buraka potasem, zwłaszcza na stanowiskach zasobnych w ten składnik. W takich warunkach może wystąpić tzw. luksusowe pobieranie potasu przez rośliny, co nie jest korzystne, gdyż nadmierna koncentracja jonów w soku buraczanym bardzo utrudnia krystalizację sacharozy.

Niezależnie od wysokości dawek nawozów ważne są proporcje między składnikami. W Polsce stosunek N:P:K równy 1:0,8:1,2 jest najkorzystniejszy. W warunkach dużej zasobności gleby w fosfor właściwy stosunek to 1:0,5:1. Największą efektywność nawożenia NPK stwierdza się na glebach o uregulowanych stosunkach wodno-powietrznych i zatrzymujących wilgoć, w warunkach ciepłego i wilgotnego lata (lipiec, sierpień), co sprzyja dobremu wykorzystaniu składników pokarmowych z nawozów. Ponadto należy unikać późnych siewów niedbałej pielęgnacji, takie błędy w agrotechnice buraka cukrowego obniżają efektywność nawożenia nawet 3-5 krotnie.

Podsumowując kwestie planu nawożenia buraka cukrowego warto wspomnieć o formach nawozów. Należy unikać w nawożeniu buraków stosowania azotu w wolno działającej formie amidowej-stałej, na przykład w moczniku. Do przedsiewnego nawożenie należy wybierać nawozy zawierające azot w szybko pobieranej przez rośliny formie saletrzanej, np. Pulan, Zaksan, czy też roztwór saletrzano-mocznikowy RSM. Na glebach lekkich i w rejonach często występujących okresów suszy bardzo dobrze jest zastosować nawozy azotowe z dodatkiem siarki, magnezu oraz boru, na przykład Saletrzak 27 standard, Salmag, Salmag 20 Mg plus, Salmag z borem, Saletrzak z borem. Wymienione nawozy azotowe można także stosować pogłównie, zwłaszcza na glebach lekkich i gorszych stanowiskach, w trakcie prowadzenia zabiegów pielęgnacyjnych. Dobre rezultaty można uzyskać stosując pogłównie RSM. W przypadku doboru rodzaju nawozów zawierających fosfor i potas powinniśmy się kierować przede wszystkim zawartością tych składników w glebie, kompleksem przydatności rolniczej i wymaganiami pokarmowymi buraka cukrowego. Dostarczając fosfor do gleby możemy zastosować Super fos dar. Niedobory potasu możemy uzupełnić w nawozie Holist agro K. Bardzo dobrym rozwiązaniem jest także zastosowanie nawozów wieloskładnikowych, np. Polifoski 6, Polifoski 8, Amofoski 5-10-25 z borem.

Występujące na naszych polach specyficzne warunki pogodowe w sezonie wegetacji buraka cukrowego, a mianowicie częste okresy suszy powoduję, że na plantacje buraka są silnie zagrożone, ze względu na duże wymagania wodne tej rośliny. Brak wilgoci doprowadza do osłabienia lub całkowitego braku możliwości pobrania makro i mikroskładników przez korzenie. Dlatego niezbędnym elementem planu nawożenia buraka cukrowego jest również dokarmianie dolistne. Spośród mikroskładników najważniejszy dla buraka cukrowego jest bor, a ponadto mangan, cynk i miedź. Najlepszym terminem dokarmiania dolistnego plantacji buraka cukrowego jest okres od wytworzenia 6 liści do zwarcia międzyrzędów. W dokarmianiu dolistnym buraka cukrowego sprawdzi się Azoplon BalanceNUTRI.