Jęczmień jary wymaga dobrych stanowisk, o uregulowanym odczynie, zasobnych w składniki pokarmowe. Na poziom plonowania i jakość ziarna jęczmienia wpływa m.in. odpowiednio przygotowana gleba, termin siewu, a także warunki pogodowe w trakcie wegetacji roślin. Podejmując decyzje tj.: termin siewu, wybór odmiany, czy tez nawożenie podstawowe, należy poważnie się zastanowić, ponieważ naprawienie błędów z tego zakresu, niejednokrotnie jest już niemożliwe.

Do najczęściej popełnianych błędów agrotechnicznych, które powodują spadek plonowania roślin i mają wpływ na parametry jakościowe ziarna należą:

• siew jęczmienia na glebach zakwaszonych

Jęczmień wymaga gleb niezakwaszonych. Ze względu na dość słabo rozwinięty system korzeniowy i krótki okres wegetacji, najlepiej udaje się na stanowiskach o pH 6-6,5, zasobnych w składniki pokarmowe i wodę. Z tego względu uprawę tego gatunku raczej nie poleca się na polach o nieuregulowanym odczynie, np. świeżo wziętych w dzierżawę, gdzie istnieje duże prawdopodobieństwo problemu z pH gleby, a tym samym z dostępnością przyswajalnych form pierwiastków. W celu uregulowania odczynu należy, przynajmniej raz na 4 lata wykonać podstawową analizę gleby, a wapnowanie najlepiej zastosować pod roślinę przedplonową. Eliminuje się wówczas ryzyko uwsteczniania się pierwiastków, przede wszystkim fosforu.

• źle zbilansowane nawożenie azotem

Jęczmień na każdą tonę ziarna wraz z odpowiednią ilością słomy potrzebuje ok. 25 kg N. Przy czym odmiany browarne należy ostrożnie nawozić azotem, tak aby uzyskać surowiec o wymaganej przez słodownie zawartości białka. Wysokość dawki azotu zależy od wysokości spodziewanego plonu, jakości gleby, a także potrzeb nawożenia tym składnikiem ocenianym na podstawie czynników pogodowych i agrotechnicznych. Uwzględniając powyższe, zalecane dawki azotu to:

• jęczmień jary pastewny - 50-90 kg N/ha, w warunkach niekorzystnych nawożenie można zwiększyć do 100 kg czystego składnika na ha. Nawóz najlepiej stosować w dwóch dawkach. Pierwszą ok 60% planowanej dawki należy zastosować przedsiewnie, drugą w fazie krzewienia,
• jęczmień jary browarny – 30-50 kg N/ha jednorazowo najlepiej na 7-10 dni przed siewem ziarna.

Do nawożenia należy wykorzystywać szybkodziałające nawozy, tj. Zaksan® - Kędzierzyńska Saletra Amonowa, Saletra Amonowa 32, a także Salmag®, Saletrzak (szczególnie polecane do nawożenia przedsiewnego). W nawożeniu należy uwzględnić wcześniej stosowany azot np. w nawozach wieloskładnikowych. Jęczmień jary paszowy można dokarmiać roztworem mocznika (Mocznika.pl) z dodatkiem siarczanu magnezu oraz nawozem mikroskładnikowym, przy czym należy przestrzegać zalecanych stężeń, dawek i terminów. Nie zaleca się natomiast dolistnego dokarmiania azotem jęczmienia uprawianego na cele browarne, ponieważ dostarczenie tego składnika w zabiegu dolistnym może zwiększyć zawartość białka w ziarnie.

Nadmierne lub jednostronne nawożenie azotem wiosną sprzyja rozwojowi wielu chorób i szkodników, a także może prowadzić do wylegania zboża. Intensywna uprawa jęczmienia wymaga co najmniej jednokrotnego skracania.

• nieodpowiednie gospodarowanie fosforem i potasem

Nieodpowiednio zbilansowane nawożenie wpływa na kondycje roślin, a także powoduje znaczny spadek plonów ziarna oraz obniżenie jego wartości technologicznej. Nawożenie fosforem i potasem należy przeprowadzić jesienią „pod pług”, na glebach lżejszych zabieg ten można przesunąć na okres wiosny. Wysokość dawek fosforu i potasu, zależy od zawartości przyswajalnych w glebie form tych składników oraz wysokości plonu.

Do przedsiewnego nawożenia roślin warto wykorzystywać wieloskładnikowe nawozy mineralne, np. POLIFOSKA® 4 [NPK(MgS) 4-12-32-(2-9)]; POLIFOSKA® 5 [NPK(MgS) 5:15:30:(2:7)], POLIFOSKA® 6 [NPK(S) 6:20:30:(7)], POLIFOSKA® 8 [NPK(S) 8:24:24:(9)], POLIDAP® [NP(S) 18-46-(5)] + np. sól potasowa 60%. Nawozy te doskonale sprawdzają się w uprawie jęczmienia, gdyż obok fosforu i potasu zawierają również azot, magnez oraz siarkę.

• brak magnezu w glebie

Jęczmień jest bardzo wrażliwy na niedobór magnezu. W przypadku niedoboru tego składnika, powinien on być dostarczony rośliną przed siewem, np. na glebach zakwaszonych, które wykazują niską zawartość magnezu należy stosować wapno magnezowe. Natomiast w przypadku uregulowanego odczynu gleby, a niskiej zasobności gleby w ten pierwiastek, należy stosować przedsiewnie nawozy magnezowe, np. kizeryt w dawce 30-60 kg MgO/ha.

• dobór stanowiska w zmianowaniu

Najlepszymi przedplonami dla jęczmienia jarego są rośliny niezbożowe, jak: burak, ziemniak. Z powodzeniem gatunek ten można uprawiać także po kukurydzy. W przypadku jęczmienia browarnego nie zaleca się uprawy po roślinach bobowatych (motylkowatych) z uwagi na pozostawianie w glebie zbyt dużych ilości azotu, który może powodować nadmierną ilość białka w ziarnie (stanowisko to jest pożądane w przypadku uprawy jęczmieni a np. na cele paszowe). Nie należy uprawiać jęczmienia po sobie, ponieważ nasila się występowanie chorób podstawy źdźbła. Zboża z wyjątkiem owsa są złym przedplonem dla jęczmienia jarego, przy czym brak dobrych stanowisk powoduje, że roślinę tę często wysiewamy po pszenicy, pszenżycie. Wartość stanowiska po zbożach można częściowo poprawić poprzez uprawę poplonów np. facelii.

• siew w źle przygotowaną glebę

Jęczmień jary jest bardzo wrażliwy na niedostateczne napowietrzanie gleby, stąd wymaga bardzo starannej uprawy. Nieprawidłowa uprawa roli jest przyczyną nierównomiernych i słabych wschodów, żółknięcia roślin i placowego ich wypadania. Przygotowanie stanowiska pod przyszłe zasiewu uzależnione jest m.in. od terminu zbioru przedplonu, warunków pogodowych, a także wyposarzenia i usprzętowienia gospodarstwa. Siew powinien być wykonany możliwie wcześnie, w ogrzaną glebę. Wiosenne zabiegi należy ograniczyć do minimum, a siew wykonywać we właściwie doprawioną i odpowiednio uwilgotnioną glebę. Warunki wilgotnościowe podczas siewu ziarna powinny przeciwdziałać zaskorupianiu się gleby.

• nadmierne zagęszczenie łanu

Gęstość wysiewu jest bezpośrednio związana z terminem siewu, zależy również od warunków glebowych, doboru odmiany, intensywności uprawy, poziomu nawożenia. Jeśli jęczmień wysiewamy w optymalnym, bądź wczesnym terminie to ilości wysiewu absolutnie nie powinniśmy zwiększać. Nadmierne zagęszczenie łanu pogarsza jego przewietrzanie, sprzyja wyleganiu oraz potęguje poziom porażenia roślin przez choroby. Gęstość siewu w przypadku uprawy na cele pastewne to 280-320 ziaren/m2, na cele browarne - około 350 ziaren/m2. W przypadku opóźnionych siewów odmian pastewnych norma wysiewu powinna być nieco wyższa, przy czym nie należy przesadzać. Stopień zwiększania ilości wysiewu nie powinien być większy niż 10-15%.

• niewłaściwy dobór odmiany

Wybór odmiany zależy przede wszystkim od kierunku użytkowania jęczmienia. Przy wyborze warto kierować się wynikami badań prowadzonymi w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego. Efektem których jest tworzenie List Odmian Zalecanych. W celu stabilizacji ilości i jakości zbiorów warto w obrębie jednego gospodarstwa uprawiać więcej niż jedną odmianę.

• zbyt późny termin siewu

Dotrzymanie jak najwcześniejszego terminu siewu jest szczególnie ważne w przypadku uprawy jęczmienia browarnego, ponieważ w miarę opóźnienia siewu wzrasta zawartość białka w ziarnie, co nie jest pożądane, ponieważ wpływa ujemnie na parametry jakości słodu.

Opóźnienie terminu siewu powoduje skracanie się całego okresu wegetacji zbóż jarych, a w nim szczególnie faz krzewienia i strzelania w źdźbło, a więc okresu w którym powstają zawiązki i następuje rozwój kwiatostanów i kwiatów - organów decydujących o wysokości plonu nasion. W bieżącym sezonie jęczmień, podobnie jak inne zboża jare wysiany został wcześnie, na Opolszczyźnie nawet na początku marca. Pozwoliły na to warunki pogodowe. W związku z tym można przypuszczać, że plony ziarna będą wysokie, o ile rozkład opadów, zwłaszcza w maju i czerwcu będzie korzystny.

• źle dobrana strategia prowadzenia łanu

Jęczmień jary podobnie jak zboża ozime narażony jest na infekcje wywołane grzybami chorobotwórczymi. Szczególne znaczenie mają patogeny wywołujące choroby liści i kłosów Strategie ochrony należy ustalić uwzględniając stopień nasilenia chorób, podatność uprawianej odmiany na porażenie przez choroby oraz warunki pogodowe panujące w danym regionie. W uprawie jęczmienia jarego warto również stosować regulatory wzrostu. Zabieg należy przeprowadzać uwzględniając warunki wilgotnościowe gleby (najlepiej przed wystąpieniem niedoborów wody w glebie) oraz temperatury powietrza.

Literatura:
1. Czuba R. i in. 1996. Nawożenie mineralne oślin uprawnych, Zakłady Chemiczne „Police” SA. 98-99
2. Gosek S. 2003. Problematyka zakwaszania gleb w Polsce w aspekcie zrównoważonego rozwoju rolnictwa. Materiały szkoleniowe 87/03, część I Upowszechnianie Zasad Dobrej Praktyki Rolniczej, IUNG Puławy; 5-15
3. Grabiński J. 2013. O agrotechnice zbóż w zależności od pogody. Agro Serwis. Wydanie 6; 97-99
4. Grzebisz W. 2013. Zboża – wrócić do podstaw. Zboża wysokiej jakości. Agro Serwis. Wydanie 6; 57-61
5. Kościelniak W. 1999. Agrotechnika jęczmienia jarego browarnego. WODR. ss. 14
6. Noworolnik K., Leszczyńska D., Brzóska F. 2009. Uprawa jęczmienia jarego na cele pastewne. Inst. Upowsz. Nr 165
7. Mazurek J., Grabiński J., Lewandowska B. 1993. Technologia produkcji jęczmienia ozimego na ziarno siewne. Inst. Upow. 42/93 IUNG Puławy. ss. 37
8. Pecio A.. 2003. Uprawa jęczmienia jarego na cele browarne. Inst. Upowsz. 93/03 IUNG Puławy
9. Solarski L. 2009. Jak dobrze wyprodukować zboże? Zboża wysokiej jakości. Agro Serwis. Wydanie 4; 52-53