Przed przystąpieniem do wiosennych zabiegów herbicydowych w zbożach ozimych powinniśmy ocenić stan pola pod kątem zachwaszczenia, tj. występujących gatunków chwastów, ich liczebności oraz stadium rozwojowego. Taka lustracja jest niezbędna dla trafnego wyboru herbicydu, który powinien eliminować gatunki występujące licznie na polu oraz wysoce szkodliwe dla uprawianego gatunku zboża, nawet jeśli występują w niewielkim nasileniu. W sytuacji, gdy chwasty na polu zdążyły już osiągnąć dość zaawansowany wzrost, co najczęściej ma miejsce na plantacjach nieodchwaszczonych jesienią, należy użyć dawki wyższej z zalecanych lub herbicydu, który niszczy chwasty w późniejszych fazach rozwojowych. Wyższe zalecane dawki powinny być również stosowane w przypadku gdy chwasty występują w dużym zagęszczeniu lub panują trudne warunki pogodowe. 

Duży wybór herbicydów, niezbyt dużo substancji aktywnych 

Planując wiosenny oprysk można wybierać spośród bogatej oferty ponad 300 herbicydów, co umożliwia dobór środka na różne problemy zachwaszczenia. Należy jednak zwrócić uwagę, że wiele z nich posiada taki sam skład, więc ochrona herbicydowa w rzeczywistości bazuje na dwudziestu kilku substancjach aktywnych, występujących w produktach samodzielnie lub w postaci mieszanin dwu- i trójskładnikowych. 

Ochrona herbicydowa zbóż od wielu lat bazuje na herbicydach z grupy inhibitorów ALS. Stanowią one blisko połowę substancji czynnych stosowanych do odchwaszczania tej grupy roślin. Ich zaletą jest wysoka skuteczność, duża selektywność oraz stosowanie w bardzo niskich dawkach. Niestety, nader często są sprawcami powstawania zjawiska odporności, wymagają więc rozwagi w stosowaniu oraz przestrzegania wytycznych w kwestii zarządzania odpornością. 

 

Najbardziej popularnym inhibitorem ALS jest tribenuron metylu – składnik stosowany do zwalczania chwastów 2-liściennych takich jak:

• chaber bławatek, 
• mak polny, 
• fiołek polny, 
• maruna bezwonna, 
• ostrożeń polny, 
• jasnoty.

Środki z tribenuronem są wrażliwe na warunki wilgotnościowe – nie można ich stosować gdy występuje rosa oraz co najmniej 4 godziny przed spodziewanym deszczem. Wiele z nich wymaga łącznego stosowania z adiuwantem. 

Inne substancje z tej grupy stosowane do zwalczania chwastów 2-liściennych to: florasulam, amidosulfuron i metsulfuron metylu. 

 

Stosując herbicydy zawierające piroksulam można zwalczyć zarazem chwasty 1- i 2-liścienne. Miotła zbożowa jest wrażliwa do końca fazy krzewienia, zaś 2-liścienne (np. gwiazdnica pospolita, maruna bezwonna, przetaczniki, rumian polny, samosiewy rzepaku) najlepiej zniszczyć w fazie 2-6 liści. Substancją o szerokim spektrum zwalczanych gatunków jest jodosulfuron metylosodowy, który skutecznie eliminuje miotłę zbożową i wiele 2-liściennych (m.in. bodziszka drobnego, gwiazdnicę pospolitą, jasnoty, maka polnego, przetacznika bluszczykowatego, przytulię czepną, chwasty rumianowate i kapustowate).

Na polach z perzem przydatny będzie propoksykarbazon sodowy, który jako jedyny niszczy ten gatunek w trakcie wegetacji zbóż. Oprócz tego eliminuje miotłę zbożową, a z 2-liściennych jedynie chwasty kapustowate. Mezosulfuron metylowy zwalcza dość szerokie spektrum chwastów 1-liściennych, m.in. miotłę zbożową, wyczyńca polnego, owies głuchy, życice (trwała, roczna, wielokwiatowa), nie niszczy natomiast 2-liściennych. 

Inne substancje do eliminacji jedynie 1-liściennych, tj. pinoksaden i fenoksaprop-P-etylu, należą do grupy inhibitorów biosyntezy kwasów tłuszczowych. W celu jednoczesnego zwalczenia 2-liściennych, środki z fenoksapropem można stosować w zbiornikowych mieszaninach z herbicydami zawierającymi np. tribenuron metylu, MCPA. 

Szerokie zastosowanie w wiosennym odchwaszczaniu zbóż mają herbicydy z grupy „regulatorów wzrostu”. Środki te zakłócają procesy wzrostu roślin, co prowadzi do ich deformacji, a następnie zamierania. Regulatory wzrostu zwalczają tylko chwasty 2-liścienne. W grupie tej znajdziemy najstarsze substancje herbicydowe tj. 2,4-D, MCPA, dikamba. Popularnym przedstawicielem tej grupy jest fluroksypyr – substancja szczególnie przydatna na polach zachwaszczonych przytulią czepną (niszczy ją w każdej fazie rozwojowej). Herbicydy z chlopyralidem stosuje się głównie do zwalczania ostrożnia polnego i rumianowatych, jakkolwiek zwalczają również inne gatunki. Najnowszą substancją z tej grupy jest halauksyfen metylu. Środki zawierające halauksyfen metylu można aplikować w długim przedziale czasowym, bo aż do końcowej fazy nabrzmiewania pochwy liściowej liścia flagowego. Na uwagę zasługuje fakt, że nadają się do interwencyjnego zwalczania przytulii czepnej. Taki zabieg należy wykonać do końca czerwca, gdy przytulia nie jest wyższa niż 90 cm. 

Wiosną w zbożach ozimych można stosować również herbicydy z chlorotoluronem – substancją blokującą proces fotosyntezy. Z uwagi na fakt, że są one skuteczne w niskich temperaturach (nawet 0°C), można po nie sięgać wczesną wiosną i na przedwiośniu. Zwalczają chwasty 1-i 2-liścienne. W ofercie herbicydowej znajdują się także nielicznie reprezentowane substancje hamujące biosyntezę pigmentów takie jak: bifenoks, pikolinafen i karfentrazon etylu, które eliminują jedynie gatunki 2-liścienne. 

Na polach silnie zachwaszczonych stosuj herbicydy wieloskładnikowe 

W przypadku silnego zachwaszczenia warto sięgnąć po produkty dwu- lub trójskładnikowe. Jest to rozwiązanie o wiele bardziej korzystne, ponieważ pozwala poszerzyć listę zwalczanych gatunków chwastów w porównaniu do środków opartych na pojedynczej substancji czynnej. Ponadto, poszczególne składniki mieszanki wzmacniają nawzajem swoje działanie, co przekłada się na wyższą skuteczność. 

Herbicydy wieloskładnikowe bazują na inhibitorach ALS i regulatorach wzrostu. Sporadycznie można spotkać przedstawicieli innych grup, np. diflufenikan występuje w mieszaninie z florasulamem lub metsulfuronem metylu oraz pinoksaden, który można znaleźć w połączeniu z florasulamem lub piroksulamem.

W grupie produktów dwuskładnikowych występują głównie mieszaniny inhibitorów ALS oraz inhibitorów ALS ze składnikami o innym mechanizmie działania (tab. 1). Częstym składnikiem mieszanin jest florasulam, przy czym bardzo popularne są preparaty zawierające połączenie tej substancji z 2,4-D. Efektywnie niszczą przytulię czepną do wysokości 20 cm, zaś rumianowate do 25 cm. Ponadto eliminują m.in. chabra bławatka, gwiazdnicę pospolitą, jasnotę różową, maka polnego, chwasty kapustowate. Podobnym działaniem na chwasty odznacza się mieszanina florasulamu z aminopyralidem (związek z grupy regulatorów wzrostu). Warto zwrócić uwagę na połączenie florasulamu z diflufenikanem – substancją, która niszczy wschodzące chwasty przez okres 8 tygodni po oprysku pod warunkiem dobrego uwilgotnienia gleby. Mieszanina jest skuteczna w zwalczaniu wielu gatunków chwastów, m.in. chabra bławatka, dymnicy pospolitej, fiołka polnego, gwiazdnicy pospolitej, jasnoty purpurowej, maku polnego, przytulii czepnej, rumianu polnego, tasznika pospolitego, tobołków polnych. Nadaje się również do eliminacji niektórych gatunków wieloletnich, takich jak bylica pospolita i ostrożeń polny. Mieszanina florasulamu z pinoksadenem pozwala w jednym oprysku zniszczyć chwasty 1- i 2-liścienne (np. miotła zbożowa, wyczyniec polny, chaber bławatek, chwasty rumianowate i kapustowate).

W tabeli 2 przedstawiono niektóre mieszaniny trójskładnikowe. Warto zwrócić uwagę na odznaczające się bogatą listą zwalczanych gatunków kombinacje z jodosulfuronem metylu. Lista ta obejmuje m.in. bodziszka drobnego, chabra bławatka, gwiazdnicę pospolitą, jasnotę różową, maka polnego, miotłę zbożową, niezapominajkę polną, ostrożnia polnego, przetacznika bluszczykowatego, przytulię czepną, chwasty rumianowate i kapustowate Na uwagę zasługuje również mieszanina z halauksyfenem metylu, która niszczy bardziej rozwiniętego (do fazy pąków kwiatowych) fiołka polnego i przetacznika polnego. 

Tabela 1. Przykładowe dwuskładnikowe mieszaniny substancji czynnych herbicydów do wiosennego odchwaszczania zbóż ozimych

Tabela 2. Przykładowe trójskładnikowe mieszaniny substancji czynnych herbicydów do wiosennego odchwaszczania zbóż ozimych