Burak cukrowy jest cenną rośliną w płodozmianie. Właściwa technologia uprawy, bazująca na wiedzy, doświadczeniu i wykorzystująca nowoczesny sprzęt, zapewnia uzyskanie wysokich plonów roślin. Bardzo ważne w uprawie buraka jest stanowisko w płodozmianie oraz dobór pól, na których możliwy jest wczesny wysiew nasion. Zbyt częsta uprawa na tym samym polu powoduje, że rośliny coraz gorzej plonują, ponieważ następuje „wyburaczenie” gleby spowodowane głównie szybkim rozwojem populacji mątwika burakowego. Rośliną żywicielską dla mątwika jest także rzepak, z tego względu w płodozmianie, w którym uprawia się buraka cukrowego, nie powinno uprawiać się rzepaku. Stosowane w Polsce systemy uprawy buraka cukrowego mają na celu ograniczanie strat wody z gleby (każdy dodatkowy przejazd doprawiający glebę powoduje straty wody) i ugniatania gleby (które sprzyja nierównym wschodom roślin). Z tego względu coraz częściej buraki cukrowe uprawia się w technologii konserwującej, która bazuje na uproszczonej uprawie roli oraz użyciu mulczu (ochrona powierzchni gleby warstwą rośliny poplonowej, np. facelii, gorczycy, rzodkwi oleistej, albo resztek pożniwnych). W produkcji buraka cukrowego znajduje także zastosowanie uprawa pasowa.

Burak cukrowy

Rzepak ozimy jest ważną gospodarczo rośliną oleistą. Otrzymywany z nasion olej jest wykorzystywany głównie do celów spożywczych i do produkcji biodiesla. Wysokobiałkowa śruta poekstrakcyjna stanowi komponent pasz treściwych. Rzepak ozimy jest rośliną o silnym, palowym systemie korzeniowym, osiągającym przed zimą 50-60 cm, a w pełni wzrostu do 120-290 cm długości. Prawidłowy rozwój rośliny jesienią decyduje o możliwościach jej plonowania, z tego względu ważne jest, aby przed zimą rośliny zbudowały rozetę składająca się z 8-10 liści oraz wytworzyły szyjkę korzeniową o grubości ok. 20 mm.

Rzepak ozimy

Pszenica ozima to główna roślina towarowa uprawiana w Polsce. Areał jej uprawy wynosi ok. 2 mln ha, co stanowi 25% ogólnej powierzchni uprawy zbóż w naszym kraju. Mąka uzyskiwana po przemiale ziarna stanowi ważny surowiec w przemyśle spożywczym (produkcja pieczywa, ciast, makaronów). Otręby pszenne wykorzystywane są natomiast w żywieniu zwierząt. Nawożenie pszenicy ozimej wpływa nie tylko na wielkość plonu, ale decyduje również o jakości ziarna. Prowadzenie plantacji pszenicy musi być zgodnie z kierunkiem przeznaczenia ziarna. Wśród odmian pszenicy wyróżniamy 5 grup jakościowych: E – elitarna chlebowa, A – chlebowa jakościowa, B – chlebowa, K – na ciastka, C – pastewna lub inna.

Pszenica ozima

Jęczmień ozimy to bardzo wartościowe zboże, jego ziarno to cenna pasza dla zwierząt. Zboże to wykazuje duży potencjał plonotwórczy, wyższy niż jęczmień jary. Najszybciej ze wszystkich zbóż wznawia wegetację wiosenną, a niski współczynnik transpiracji oraz dobre wykorzystanie zapasu wilgoci po zimie sprawia, że jest najmniej ze zbóż wrażliwy na wiosenne susze. Wczesne dojrzewanie i zbiór pozwala na lepszą organizację pracy w gospodarstwie, w tym prac żniwnych, a także odpowiednie przygotowanie gleby pod siew rośliny następczej. Niestety obok zalet roślina ta posiada również wady. Jęczmień charakteryzuje się największą spośród wszystkich zbóż wrażliwością na: zakwaszenie gleby, niedobór magnezu, niską kulturę gleby, a także mróz (najniższa zimotrwałość wśród zbóż). Terminowy siew jęczmienia jest ważnym elementem uprawy i w dużej mierze uzależniony jest od warunków pogodowych panujących jesienią. Zbyt wczesny siew może spowodować nadmierne wyrośnięcie roślin, które są bardziej podatne na porażenie przez choroby grzybowe. Zbyt późny siew w warunkach niekorzystnego przebiegu pogody może skutkować wytworzenie przez rośliny niedostatecznie mocnego systemu korzeniowego oraz brakiem odpowiedniego zahartowania roślin, co może przyczynić się do gorszego przezimowania roślin.

Jęczmień ozimy

Pszenica jara to jedno z najcenniejszych zbóż. Z uwagi na niższy niż u pszenicy ozimej potencjał plonowania oraz duże prawdopodobieństwo wystąpienia upałów i suszy w trakcie wegetacji, uprawa tej rośliny obarczona jest dużym ryzykiem. Błędy agrotechniczne i niekorzystne warunki atmosferyczne to najważniejsze czynniki ograniczające plonowanie roślin. Pszenica jara zwykle słabiej plonuje niż ozima forma tego gatunku. Pszenicę jarą najczęściej wysiewa się po bardzo późno schodzących przedplonach, w rejonach w których występują mroźne zimy, a także w przypadku konieczności przesiewów plantacji, które nie przetrwały mrozów. Termin siewu pszenicy jarej uzależniony jest od warunków pogodowych. Preferowany jest możliwie wczesny siew, kiedy tylko warunki wilgotnościowe gleby na to pozwalają. Opóźnienia w terminie siewu pszenicy niosą za sobą ryzyko obniżenia plonu ziarna, ponieważ plantacje wysiane w opóźnionym terminie są zwykle słabiej rozkrzewione i mają słabiej rozwinięty system korzeniowy. W efekcie są mniej odporne na stresy wywołane okresowym niedoborem wilgoci w glebie.

Pszenica jara

Jęczmień jary, ze względu na wyjątkowe parametry żywieniowe, jest ważną rośliną pastewną. Gatunek ten może być również wykorzystywany na cele browarne. Jest to zboże o krótkim okresie wegetacji. Ma dość duże wymagania glebowe, głównie ze względu na stosunkowo słabo rozwinięty system korzeniowy. Jęczmień jary jest wrażliwy na niskie temperatury oraz niedobór i nadmiar wody, zwłaszcza w początkowych fazach rozwojowych. Jest także bardzo wrażliwy na kwaśny odczyn gleby. Uzyskanie wysokich plonów ziarna jest możliwe, gdy jęczmień jary uprawiany jest po dobrych przedplonach, tj. po buraku cukrowym, ziemniaku, kukurydzy. W praktyce rolniczej najczęściej jednak gatunek ten uprawia się po zbożach, a te – z wyjątkiem owsa – nie są dobrymi przedplonami dla jęczmienia jarego. Negatywny wpływ uprawy jęczmienia jarego po roślinach zbożowych można łagodzić poprzez uprawę międzyplonów na przyoranie, np. facelii błękitnej czy gorczycy białej. Jęczmienia browarnego nie zaleca się uprawiać po roślinach bobowatych z uwagi na wysoką zawartość azotu mineralnego w glebie, co może się przekładać na nadmierną zawartość białka w ziarnie (stanowisko po bobowatych jest natomiast pożądane w przypadku uprawy jęczmienia na cele paszowe). Bezwzględnie należy unikać uprawy jęczmienia po sobie, ponieważ nasila się wtedy występowanie chorób podstawy źdźbła, w efekcie taka praktyka może skutkować spadkiem plonu roślin o 15-20%.

Jęczmień jary

Kukurydza jest rośliną o bardzo dużym znaczeniu gospodarczym. Może być uprawiana z przeznaczeniem na ziarno i zielonkę. Istotnym atutem tej rośliny jest wszechstronne wykorzystanie plonu. Ziarno kukurydzy wykorzystywane jest w przemyśle spożywczym do produkcji: mąki, kaszy, płatków, krochmalu, etanolu i oleju jadalnego. Ponadto jest cennym składnikiem pasz treściwych przydatnych dla wszystkich grup zwierząt. Kiszonka z całych roślin kukurydzy to doskonała pasza objętościowa dla bydła, a także cenny substrat do produkcji biogazu. Uprawa kukurydzy stawia przed producentem rolnym duże wymagania, ponieważ od jego decyzji zależy pełne wykorzystanie możliwości produkcyjnych roślin i powodzenie uprawy. Jednym z podstawowych warunków uzyskania wysokiego plonu jest dobór odmiany (mieszańca) dostosowanej dla danego regionu uprawy. <a href="https://nawozy.eu/wiedza/porady-ekspertow/rosliny/jaki-termin-zbioru-czyli-dylematy-producentow-kukurydzy" target="_blank">Niewłaściwa rejonizacja uprawy jest bardzo często przyczyną opóźnionego dojrzewania kolb,</a> co może prowadzić do konieczności zmiany zaplanowanego kierunku użytkowania. W Polsce odmiany kukurydzy dzieli się na 4 grupy wczesności:<ul><li>wczesne – FAO do 220,</li><li>średnio wczesne – FAO 230-250,</li><li>średnio późne – FAO 260-280,</li><li>późne – FAO 290.</li></ul>W przypadku wątpliwości, jaką odmianę wybrać, zdecydowanie mniejszym błędem będzie wysiew odmian wcześniejszych (o niższym FAO) niż późniejszych i to zarówno w uprawie kukurydzy na ziarno, jak i zielonkę.

Kukurydza

Soja to ważna gospodarczo roślina bobowata grubonasienna (strączkowa). Jej zaletą, podobnie jak innych roślin bobowatych, jest możliwość wiązania wolnego azotu atmosferycznego (dzięki temu, że soja żyje w symbiozie z bakteriami brodawkowymi Bradyrhizobium japonicum). Znacząco obniża to koszty nawożenia uprawy azotem (bakterie brodawkowe mogą związać do 100 kg N/ha rocznie). Soja zostawia bardzo dobre stanowisko dla kolejnych roślin w płodozmianie. Jest rośliną fitosanitarną, zwłaszcza w płodozmianach z dużym udziałem zbóż. Słoma i korzenie soi wzbogacają glebę w materię organiczną. Co również ważne, soja dobrze gospodaruje zasobami wody w glebie (pobiera 3-4 razy mniej wody z ha niż na przykład kukurydza, pozostawiając stanowisko niewyczerpane z wody, nawet jeśli w trakcie wegetacji opadów brakowało). W uprawie soi duży udział w kosztach bezpośrednich stanowi koszt zakupu materiału siewnego. Niezwykle ważny jest właściwy dobór odmiany (uwzględniający jej wczesność i długość okresu wegetacji, dopasowany do warunków glebowo-klimatycznych stanowiska). Z uwagi na początkowy powolny wzrost (intensywny wzrost roślin rozpoczyna się dopiero w drugiej połowie czerwca), <a target="_blank" href="https://nawozy.eu/wiedza/porady-ekspertow/z-kraju/czym-zwalczac-chwasty-w-soi" alt="soja wymaga skutecznej ochrony herbicydowej," class="on">soja wymaga skutecznej ochrony herbicydowej,</a> ponieważ chwasty silnie konkurują z uprawą o wodę, światło i składniki pokarmowe. Problemem w uprawie soi jest niskie osadzenie dolnych strąków (od 9 cm do 13 cm od podstawy), powodujące straty w trakcie koszenia. Uprawa soi dobrze wpisuje się w kalendarz prac w gospodarstwie. Zbiór soi odbywa się przeważnie w drugiej połowie września, a więc poza okresem spiętrzenia jesiennych prac polowych. Po zbiorze soi, w terminie agrotechnicznym można wysiać na przykład pszenicę ozimą.

Soja

Żyto ma najmniejsze spośród zbóż wymagania glebowe i wodne. Charakteryzuje się wysoką mrozoodpornością, większą niż pozostałe zboża tolerancją na zakwaszenie gleby, a także niskimi wymaganiami przedplonowymi. System korzeniowy żyta ozimego jest lepiej rozwinięty niż u innych zbóż, dzięki temu roślina ta może pobierać wodę i składniki pokarmowe z głębszych warstw gleby. Dzięki tym właściwościom żyto można uprawiać na glebach lekkich, przepuszczalnych, o małych zdolnościach zatrzymywania wody, gdzie inne uprawy często zawodzą. Ziarno żyta wykorzystywane jest wielokierunkowo: na paszę, w przemyśle gorzelniczym i piekarskim (w którym mąkę żytnią wykorzystuje się do wypieku pieczywa żytniego i razowego). Przed okresem spoczynku zimowego żyto powinno osiągnąć fazę pełni krzewienia (roślina zawiązuje przeciętnie 3-5 pędów bocznych). Aby było to możliwe, żyto powinno być wysiewane w terminie optymalnym dla danego regionu kraju. Zbyt późny wysiew żyta sprawia, że rośliny krzewią się jeszcze wiosną, co osłabia tworzenie silnych, wysokoprodukcyjnych pędów kłosnośnych. Ponadto rośliny mają słabszy system korzeniowy i osłabiony wiosenny wigor. Nie jest zalecany również zbyt wczesny wysiew ziarna, ponieważ w takich warunkach rośliny mogą wytworzyć zbyt dużą masę liściową, przez co stają się bardziej podatne na porażenie przez choroby i szkodniki. Dodatkowo, zbyt szybko wysiane żyto może już jesienią wejść w fazę strzelania w źdźbło, co nie jest korzystne, ponieważ następuje wówczas dominacja pędu głównego, a redukcji ulegają pędy boczne. Do wysiewu warto używać kwalifikowanego materiału siewnego (odmiany mieszańcowe wymagają corocznej wymiany, ponieważ decydujący o wyższym plonie efekt heterozji uwidacznia się tylko w pierwszym pokoleniu – F1). <a target="_blank" href="https://nawozy.eu/wiedza/porady-ekspertow/zboza/jak-obliczyc-ilosc-wysiewu-ziarna" alt="Gęstość siewu żyta trzeba dostosować do terminu siewu i oczywiście zaleceń hodowcy.">Gęstość siewu żyta trzeba dostosować do terminu siewu i oczywiście zaleceń hodowcy.</a> Przeciętnie jest to 180-300 ziaren/m2 dla odmian populacyjnych. Dla odmian mieszańcowych przy optymalnym terminie siewu norma wysiewu wynosi 180-200 ziaren/m2, a przy siewie opóźnionym – 220-250 ziaren/m2. Nie należy nadmiernie zagęszczać łanu, ponieważ zbyt gęsty siew zwiększa wyleganie i porażenie roślin przez choroby grzybowe. Żyto należy siać płytko, na głębokość 2 cm (gdy gleba jest przesuszona, na 3 cm).

Żyto ozime

Pszenżyto jest mieszańcem pszenicy i żyta. Dzięki temu, że łączy w sobie cechy pszenicy (wysoka wartość pokarmowa) i żyta (tolerancja na niską jakość gleby), świetnie sprawdza się w warunkach glebowo-klimatycznych Polski. Pszenżyto ma mniejsze niż pszenica wymagania glebowe, natomiast większą odporność na zakwaszenie gleby i suszę. Pszenżyto jest zbożem paszowym, wykorzystywanym głównie w żywieniu drobiu, prosiąt i tuczników. Produkty uboczne przerobu ziarna pszenżyta są wykorzystywane w żywieniu przeżuwaczy. Ziarno pszenżyta cechuje się wysoką zawartością białka o korzystnym składzie aminokwasowym i wysokim współczynniku strawności. Sposób uprawy pszenżyta ozimego jest podobny do uprawy innych zbóż ozimych. To, co wyróżnia pszenżyto, to duże wymagania przedplonowe. Z uwagi na znaczną podatność na choroby podstawy źdźbła i systemu korzeniowego, pszenżyto powinno być siane po przedplonach niezbożowych (z wyjątkiem owsa). Najlepszymi przedplonami dla pszenżyta są: rzepak ozimy, rośliny bobowate i ziemniak (o ile jego zbiór pozwala na terminowy siew pszenżyta ozimego). Najgorsze przedplony to: pszenica ozima i jara oraz jęczmień jary. Plony pszenżyta uprawianego w monokulturach zbożowych mogą być niższe nawet o 20% i więcej, w stosunku do uprawy po dobrych przedplonach. W praktyce, z powodu braku dobrych przedplonów, pszenżyto wysiewane jest często po zbożach (np. w drugim roku po dobrym przedplonie). <a target="_blank" href="https://nawozy.eu/wiedza/porady-ekspertow/zboza/ziarno-do-siewu-tylko-zaprawione" alt="W takiej sytuacji należy zadbać o prawidłową ochronę podstawy źdźbła i korzeni," class="on">W takiej sytuacji należy zadbać o prawidłową ochronę podstawy źdźbła i korzeni,</a> stosując m.in. zaprawy nasienne. Siew pszenżyta ozimego w terminie optymalnym dla danego regionu kraju gwarantuje dobre rozkrzewienie się roślin jesienią i „zaprogramowanie” plonu. Pszenżyto jest mniej wrażliwe od żyta na osiadanie świeżo zaoranej gleby. Orka może być wykonana 7-14 dni przed siewem, jednak by zagwarantować równomierny siew, a później równomierne wschody i rozwój, zaleca się stosować agregat uprawowy z wałem strunowym. Ustalając normę wysiewu pszenżyta ozimego należy pamiętać, że zależy ona od terminu siewu, zdolności produkcyjnych danego pola, sposobu prowadzenia łanu, a także cech genetycznych odmiany (jej zdolności do krzewienia). Ilość wysiewu powinna być uzależniona od pożądanej końcowej obsady kłosów, która dla pszenżyta ozimego uprawianego w dobrych warunkach glebowych wynosi 500-650 kłosów/m2. Zalecana liczba kiełkujących ziaren we wczesnym terminie siewu wynosi 270-300 szt./m2, natomiast w opóźnionym terminie siewu jest to 350-400 szt./m2. W przypadku uprawy na stanowiskach słabszych wartości są następujące: 250-270 szt./m2 przy wczesnym terminie siewu, 330-350 szt./m2 przy siewie w terminie opóźnionym.